ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

Random
Կո­մի­տաս Վար­դա­պե­տ
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԱՅՑԵԼՈՒԹԻՒՆ VILLEJUIF` ԿՈՄԻՏԱՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻՆ

ՏԱԳԷՍԵԱՆ ԱՆԴՐԱՆԻԿ

Կո­մի­տաս Վար­դա­պե­տը դար­ձած է խորհր­դա­նի­շը հայ մշա­կոյ­թի ե­ղեռ­նե­ան նա­հա­տա­կու­թե­ան: Ան մնաց կեն­դա­նի մար­տի­րոս մը Հայոց ցե­ղաս­պա­նու­թե­ան ու հի­ւան­դա­գին վկան դար­ձաւ նաեւ ազ­գի մը մշա­կու­թային սպան­դին:­
     Ե­ղեռ­նե­ան գե­հէ­նէն յետս կո­չո­ւած, Կո­մի­տաս Պո­լիս կը հաս­նի 15 Մայիս 1915-ին: Բայց ար­դէն ի­սկ հո­գե­բա­րո­յա­պէս խե­ղո­ւած ու մտո­վի խա­թա­րո­ւած, ան զի­նա­դա­դա­րէն ե­տք, 1919-ի սկիզ­բը Կարդալ աւելին
Սեւան Տէյիրմենճեան (Լուսանկար՝ տոքթ. Արի Տէմիրճեանի)
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ՔԱՆԻ ՄԸ ՆԱՄԱԿ ԶԱՒԷՆ ՊԻՊԵՌԵԱՆԷՆ

ՏԷՅԻՐՄԵՆՃԵԱՆ ՍԵՒԱՆ

Ստանպուլահայ արձակագիր Զաւէն Պիպեռեանի (1921-1984) հետեւեալ նամակները առիթ են տարբեր դիտանկիւնէ մը նայելու գրական կապերու, գրողներու յարաբերութիւններու բնոյթին։        Իրանահայ բանաստեղծ ու նկարիչ Դեւ, Պոլիս այցելութեան շրջանին, յայտնի է որ կարճ տեսակցութիւն մը ունեցած է Պիպեռեանի հետ, որու ուղղեալ նամակին մէջ վերջինիս պատասխանէն կը տեղեկանանք, որ ան «գեղեցիկ տողեր» ալ գրած է Լկրտածըի մասին։ Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԴԱՆԻԷԼ ՎԱՐՈՒԺԱՆԷՆ ՆԱՄԱԿԻ ՄԸ ՆՈՐԱՅԱՅՏ ԲՆԱԳԻՐԸ

ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ ՎԱՐԴԱՆ

ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ Լեւոն Էսաճանեան (1885-1935) 1900ական թուականներուն հրապարակ իջած եւ արեւմտահայ գրականութեան պատմութեան մէջ տեղ չգտած անուններու փաղանգին մաս կը կազմէ։ Անոր մահուան առիթով, գրադատ Մկրտիչ Պարսամեան կը գրէր.
Էսաճանեան մէկն էր անոնցմէ, որոնք ընդունակ էին արուեստի խենթութեան համար զոհելու ամէն բան, բացի իրենց անհատականութենէն, բարձրէն Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ՏԱՏՐԱԿ ԿԱՄ ՄՇՈՅ ԳԵՂԱՄ
ՎԵՐԱՀԱՍ ԱՂԷՏԻ ՄԸ ԱՐԹՈՒՆ ԴԻՏՈՐԴԸ*

ՏԷՐ ՄԻՆԱՍԵԱՆ ԱՆԱՀԻՏ

«Կենսագրական պատրանք» կոչուած երեւոյթին գիտակից ըլլալով հանդերձ, պիտի փորձեմ այս հակիրճ աշխատութեան մէջ ի մի բերել որոշ դրուագներ դէմքի մը՝ Գեղամ Տէր Կարապետեանի կեանքէն եւ գործունէութենէն: Դէմք մը, որուն գրական եւ քաղաքական յանձնառութիւնները ծանօթ են XIX-րդ դարէն XX-րդի դարձակէտի՝ Օսմանեան Կայսրութեան հայ գրականութեան եւ պատմութեան քանի մը հազուագիւտ... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԿՈՍՏԱՆ ԶԱՐԵԱՆԻ ՆՈՐԱՅԱՅՏ ՆԱՄԱԿՆԵՐԸ

ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ ՎԱՐԴԱՆ

ԿՈՍՏԱՆ ԶԱՐԵԱՆԻ երկարամեայ կեանքին հետ հարեւանցի կերպով իսկ ծանօթ անձը պիտի համաձայնի, որ բազմաթիւ վայրերու մէջ անոր բնակութիւնը եւ յաճախակի փոխադրութիւնները չեն նպաստեր այդ կեանքի ելեւէջներուն, ներառեալ՝ նամակագրութեան ուսումնասիրութեան գործին։ Միշտ պատրաստ պէտք է ըլլալ նորանոր անակնկալներու եւ գիւտերու։
Զարեան ունեցած է հարուստ նամակագրութիւն Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԶԱՐԵՀ ՈՐԲՈՒՆԻԷՆ ՔԱՆԻ ՄԸ ՆԱՄԱԿ ՍԻՄՈՆ ՍԻՄՈՆԵԱՆԻՆ

ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ ՎԱՐԴԱՆ

Այս նամակներուն հեղինակին ու հասցէատիրոջ յարաբերութիւնը քաջածանօթ երեւոյթ մըն էր օրին։ Արդարեւ, «Սփիւռք» շաբաթաթերթի հիմնադիր խմբագրապետ Սիմոն Սիմոնեանը (1914-1986) իր աշխատակիցներուն շարքին ունեցած է ֆրանսահայ գրականութեան ամենէն բեղուն ու անտեսուած անուններէն մէկը՝ Զարեհ Որբունին (1902-1980)։ «Սփիւռք»ը դէպքէ-դէպք նաեւ հրատարակած է Որբունիէն... Կարդալ աւելին
Սաս­նայ ծռեր
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

­ՀԵ­ՐՈՍ­ՆԵ­ՐԻ ԹԱ­ԳԱ­ՒՈ­ՐԱ­ԿԱՆ ՆՇԱՆ­ՆԵ­ՐԻՑ` ՄԻ­ՋԱԶ­ԳԱՅԻՆ ՅԱ­ՐԱ­ԲԵ­ՐՈՒ­ԹԻՒՆ­ՆԵ­ՐԻ ՀԱՍ­ՏԱ­ՏՈՒՄ. «­ՍԱՍ­ՆԱՅ ԾՌԵՐ» Է­ՓՈ­ՍԻ Ա­ՌԱ­ՋԻՆ ՀԱՆ­ՐԱ­ՊԵ­ՏՈՒ­ԹԵ­ԱՆ ՏԱ­ՐԻ­ՆԵ­ՐԻՆ ԳՐԱ­ՌՈ­ՒԱԾ ՊԱ­ՏՈՒՄ­ՆԵ­ՐԸ

ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄԵԱՆ ՀԱՅԿ

Ներ­կա­յա­ցո­ւող յօ­դո­ւա­ծում կա­տար­ւում է «­Սաս­նայ ծռեր» է­փո­սի` 1919 թո­ւա­կա­նին գրա­ռո­ւած եր­կու պա­տում­նե­րի հա­մե­մա­տա­կան քն­նու­թիւն: Այս պա­տում­նե­րը հնա­րա­ւո­րու­թիւն... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

Մ. ԻՇԽԱՆ
ԱՆՏԻՊ ՆԱՄԱԿՆԵՐ ՈՒ ՔԵՐԹՈՒԱԾՆԵՐ

ՊԸԼՏԵԱՆ ԳՐԻԳՈՐ

«Զուարթնոց» հանդէսի արխիւի քննութեան ընթացքին, ուրիշ նիւթերու կարգին, գտնուեցան Մ. Իշխանէն շարք մը քերթուածներ եւ քանի մը նամակներ՝ ուղղուած հանդէսի խմբագրին՝ Հրանտ Բալուեանի (1904-1968)։ «Զուարթնոց» ունեցած է հրատարակութեան քանի մը շրջաններ՝ 1929-էն մինչեւ գրեթէ խմբագրին մահը, բազմաթիւ ընդմիջումներով. ամսաթերթ... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԴԱՆԻԷԼ ՎԱՐՈՒԺԱՆԻ «ՀԱՐՃԸ» ՎԻՊԵՐԳԻ ՀԵՐՈՍՈՒՀԻՆ

ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ ՎԱՐԴԱՆ

Վեր­ջերս, հայ­րե­նի վաս­տա­կա­ւոր թա­տե­րա­գէտ Հեն­րիկ Յով­հան­նի­սե­ան փոր­ձած է նոր լոյս սփ­ռել Դա­նի­էլ Վա­րու­ժա­նի «­Հար­ճը» վի­պեր­գին վրայ[1]։ Իր ու­շագ­րաւ յօ­դո­ւա­ծին մէջ, ան հիմ­նա­ւո­րած է, որ Մով­սէս Խո­րե­նա­ցի­ի կող­մէ զոյգ դրո­ւագ­նե­րով (ա­ռա­ջի­նը՝ ա­նու­նով, ե­րկ­րոր­դը՝ ա­նա­նուն) յի­շա­տա­կո­ւած հարճ ու վար­ձակ Նա­զի­նի­կը ո­՛չ թէ պա­րու­հի է, ի­նչ­պէս յա­ճախ կար­ծո­ւած է՝ «եր­գէր ձե­ռամբ»... Կարդալ աւելին
ՄԱՇՏՈՑԵԱՆ ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆ
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՅ ԿՐԹԱԿԱՆ ԵՒ ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՄԻՈՒԹԻՒՆԻՑ ՄԱՇՏՈՑԵԱՆ ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆԻ ՍՏԱՑԱԾ ՁԵՌԱԳՐԵՐ*

ՏԷՐ ՎԱՐԴԱՆԵԱՆ ԳԷՈՐԳ

Այսչափ ճոխ նուէր՝ ձեռագրերի մեծ քանակի նուիրատւութիւն սրանից առաջ ստացել ենք տասնհինգ տարի առաջ՝ 2003 թ., երբ Նոր Ջուղայեցի բանասէր Լեւոն Մինասեանն իր կեանքի ընթացքում հաւաքած ձեռագրական նիւթերը՝ մօտ 50 միաւոր նուիրեց... Կարդալ աւելին
Գրիգոր Պըլտեան
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԺԱՄԱՆԱԿԱԳՐՈՒԹԻՒՆ

9 ՅՈՒՆՈՒԱՐ 1945
Ծնունդ, Հայաշէն։ Հայրը Յակոբ,Կիւրինէն. մայրը՝ Հռիփսիմէ, Ագ-Շեհիրէն։

1948-1956
Ազգային Թորգոմեան վարժարան, մինչեւ չորրորդ կարգ։

1957-1964
Ն.Փ. Ճեմարան, մինչեւ պաքալորիայի Ա մաս։ «Կոյր Առաքելը» Առաջին շարադրութիւն մը «Կանթեղ»ի մէջ, 1961։ «Ջահակիր», ոտանաւորներ ու արձակներ, «Աքսոր»... Կարդալ աւելին
Սեւան Տէյիրմենճեան (Լուսանկար՝ տոքթ. Արի Տէմիրճեանի)
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԱՄԲԱՍՏԱՆԱԳԻՐ՝ ԳՐԱԿԱՆ ՄԱՀԱՓՈՐՁԻ ՄԸ ԱՌԹԻՒ

ՏԷՅԻՐՄԵՆՃԵԱՆ ՍԵՒԱՆ

ՆԱԽ բնագրերու մասին։
    29 յունուար 2020, չորեքշաբթի, արձակագիր Զաւէն Պիպեռեանի թողօնը պրպտելու նպատակով այցելեցի արձակագրի դստեր՝ տիկին Թիլտա Մանկասարեանի բնակարանը, Գատըգիւղի մերձ թաղամաս մը։ Տիկին Թիլտա Մանկասարեան եւ իր դուստրը՝ Արամեան վարժարանի ուսուցչուհի օր. Թամար Մանկասարեան տրամադրութեանս տակ դրին խաւաքարտէ մեծկակ տուփ մը, որու մէջ
Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԶԱՐԵՀ ՈՐԲՈՒՆԻ.
ՆԱՄԱԿՆԵՐ

ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ ԷՄՄԱ

ԶԱՐԵՀ ԷՕՔՍԻՒԶԵԱՆ (1902–1980), այսինքն՝ Որբերեան, կամ՝ պարզապէս Որբունի...        Տոհմական այս ազգանունը կրող Զարեհին կարծես ճակատագրով էլ բաժին ընկաւ ցեղասպանութիւնից մազապուրծ իր սերնդակից եւ հայրենազուրկ որբերի դաժան թափառումներով լի կեանքը, ու այս ազգանունով էլ ապագայ գրողը ոչ միայն մուտք գործեց գրական ասպարէզ, այլեւ դարձաւ ֆրանսահայ արձակի հիմնադիրներից մէկը: Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԶԱՒԷՆ ՊԻՊԵՌԵԱՆ՝
ՊՈԼԻՍԷՆ ՊԷՅՐՈՒԹ

ՏԷՅԻՐՄԵՆՃԵԱՆ ՍԵՒԱՆ

Զաւէն Պիպեռեան հետեւեալ նամակները գրառած էր 1949ին, երբ տակաւին հրատարակած չէր իր անդրանիկ վէպը՝ Լկրտուածը, որ լոյս պիտի տեսնէր տասը տարի անց, 1959ին։ Ուրեմն, ան այդ թուականներուն Սփիւռքի շրջանակներուն առաւել ծանօթ էր որպէս Պոլիս հրատարակուող «Նոր լուր» թերթի (Բ շրջանը՝ 1945-1954 թթ.) «խիզախ խմբագիրը»։
Պիպեռեան Յունուար-Մարտ 1946ին խմբագրած էր «Նոր լուր»ը, ուր հրատարակած «Ա՛լ կը... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԶԱՊԷԼ ԵՍԱՅԵԱՆԻ ԱՆՏԻՊ ՆԱՄԱԿՆԵՐԸ ԱՐԱՄ ԱՆՏՈՆԵԱՆԻՆ
(1921-1934 ԹԹ.)
Գ.

ՄԻՆԱՍԵԱՆ ՄԻՀՐԱՆ

18-
21 Հոկտ. 1931v 179, Rue de Vaugirard

        Paris
     ­Սի­րե­լի պա­րոն Ան­տո­նե­ան,
     Այս ա­ռա­ւօտ ստա­ցայ ե­րկ­տողդ եւ յի­շե­ցի իմ ա­նե­րե­ւա­կայե­լի մո­ռա­ցու­թիւնս։ Կը խնդ­րեմ նե­րո­-...
Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԼԵՒՈՆ ԶԱՒԷՆ ՍԻՒՐՄԷԼԵԱՆԻ ՆԱՄԱԿՆԵՐԸ ՆԻԿՈՂՈՍ ՍԱՐԱՖԵԱՆԻՆ

ՊԸԼՏԵԱՆ ԳՐԻԳՈՐ

Չորս նամակներ Զ. Սիւրմէլեանէն պահպանուած են Սարաֆեանի արխիւին մէջ, Անթիլիասի Մայրավանք։ Մեր ենթադրութեամբ հաւանաբար նամակ մը եւս փոխանակուած է անոնց միջեւ, որ մեզի չէ հասած եւ որուն մասին ակնարկութիւններ կան։
     Այս թղթակցութիւնը, ինչպէս կ՚րսէ Սիւրմէլեան, երկար չէ տեւած, եւ հոս տպուած վերջին գիրը... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ՄՆԱՅՈՒՆ ՊԱՐՏՈՒԹԻՒՆ (ՊԱՐՈՅՐ ՍԵՒԱԿ- ԳՈՒՐԳԷՆ ՄԱՀԱՐԻ ԿԱՊԻ ԱՒԱՐՏԸ)

ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ ՎԱՐԴԱՆ

ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ առմամբ, Պարոյր Սեւակի ու Գուրգէն Մահարիի յարաբերութեան հիմնական դրուագները ծանօթ են։ Սկսած է 1947-1948ին, Մահարիի գուրգուրալից վերաբերմունքով Երեւան անցուցած 444 օրերուն՝ սիպիրեան երկու աքսորներուն միջեւ, եւ շարունակուած՝ մինչեւ կապերու խզումն (1964) (1964) ու Այրուող այգեստաններ վէպին դէմ արշաւը 1966-1967ին։ Սակայն, 1964-1967ի  իրադարձութիւններուն մասին... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԿՈՍՏԱՆ ԶԱՐԵԱՆԻ ՆԱՄԱԿՆԵՐԸ ԿԱՐՕ ՓՈԼԱՏԵԱՆԻՆ

ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ ՎԱՐԴԱՆ

Կոստան Զարեան նամակցած է ֆրանսահայ շարք մը գրագէտներու ու գրական դէմքերու հետ, որոնց շարքին՝ Հրաչ Զարդարեան (1898-1986) եւ Հրանդ Բալուեան (1900-1967)։ Անոնց պէտք է աւելցնել Կարօ Փոլատեանի (1910-1986) անունը, որուն հետ փոխյարաբերութիւնը բացայայտուած էր վերջինիս հրապարակումներուն շնորհիւ՝ 1955-ին կատարուած ու 1960ին տպուած հարցազրոյցը Զարեանի հետ եւ 1957-ին տպուած... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ՀԻՆԳ ՆԿԱՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ

Փարիզ, 1950։ Նկարին վրայ՝ Յակոբ Տէր Յակոբեան, իր տպարանին մէջ։ Յակոբ Տէր Յակոբեան հօրաքրոջս՝ Զարուհիին ամուսինն էր։ Ակօ Պապա կը կոչէի զինքը։ Հօրս մահէն ետք հայրութիւն ըրած է ինծի, որքան որ կրնար։ Յաճախ կ՚այցելէինք իրենց։ Պզտիկ էի, չէի կրնար գիտնալ այն ատեն որ Տէր Յակոբեանը Պարտիզակի քաղաքապետ եղած էր։ Գիրքեր հրատարակած էր ու պիտի հրատարակէր (1912ին՝ Ուր խեցիներ ժողվեցի, Պոլիս, իսկ մահուան տարին՝ Պարտիզակը խատուտիկ, յուշամատեան մը)։ Չէի կրնար գիտնալ որ Rue Damesmeի այդ տպարանին մէջ է, որ Յառաջ թերթը տպուած էր 1932էն մինչեւ 1953 (Յառաջ... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ՀԱՅԵՐԷՆ ՏԱՌԵՐՈՒ ԼԱՏԻՆԱՑՈՒՄԻ ՓՈՐՁԵՐ 1930-ԱԿԱՆ ԹՈՒԱԿԱՆՆԵՐՈՒՆ

ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ ՎԱՐԴԱՆ

1953-ին Պոսթոնի «Հայրենիք» ամսագրին մէջ ԼԵՄ ստորագրութեամբ յօդուած մը կ՚անդրադառնար 1930-ական թուականներու Հայաստանի մտաւորականութեան դէմ բռնաճնշումներուն։ Հեղինակը՝ Բ. Աշխարհամարտի խորհրդահայ ռազմագերիներէն Լեւոն Մկրտչեանը (բուն անունով՝ Լեւոն Քարտաշեան, 1919-1998), Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐԱՐՈՒԵՍՏ

ԳԱԳԻԿ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ․ ԼՈՒՍԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆՆ ԱԶԳԱՅԻՆԻ ՀԱՄԱՏԵՔՍՏՈՒՄ

ԱՆԴՐԷԱՍԵԱՆ ՍՈՆԱ

ԳԱԳԻԿ Յարութիւնեանը ճշմարտացիօրէն բնութագրւում է որպէս 1970-1990ականների հայ լուսանկարչութեան ամենաերեւելի ներկայացուցիչներից մէկը: Սակայն «հայ լուսանկարչութիւն» բնորոշումն ակամայից դրդում է մտածելու երկու հարցի շուրջ՝ ա․ ի՞նչ է իրենից ներկայացնում հայ լուսանկարչութիւնը, բ. ո՞րն է Կարդալ աւելին