Էր հոն առաջ ինձմէ առաջ
էր
կը սպասէր
կամ թերեւս
կար միայն
հեռակայ
կամ առկախ
կը բախէի անոր կը խուժէր Կարդալ աւելին
էր
կը սպասէր
կամ թերեւս
կար միայն
հեռակայ
կամ առկախ
կը բախէի անոր կը խուժէր Կարդալ աւելին
Ես սուտ մարդն եմ
ցուցափեղկի գաճէ արձան
որուն ոչ ոք բարեւ կու տայ
կարծելով թէ տեղս կայնած
մէկը կայ
համեղ պատառ անօթութեան աչքերուն մէջ
սովը սառած ՝ ճերմակ լոյսի ակռաներով
զիս կը լափեն հազար կողմէն ու կը կլլեն Կարդալ աւելին
ցուցափեղկի գաճէ արձան
որուն ոչ ոք բարեւ կու տայ
կարծելով թէ տեղս կայնած
մէկը կայ
համեղ պատառ անօթութեան աչքերուն մէջ
սովը սառած ՝ ճերմակ լոյսի ակռաներով
զիս կը լափեն հազար կողմէն ու կը կլլեն Կարդալ աւելին
Վահէ Օշական գոյութենապաշտ ներշնչումով՝ անհեթեթի գրողն է։ Անոր գոյութենապաշտութիւնը, որ կը սնանի եւրոպական, մասնաւորաբար՝ ֆրանսական յետպատերազմեան մթնոլորտէն, քննադատներու կողմէ յաճախ գրաւած է քննադատներուն ուշադրութիւնր, յատկապէս բանաստեղծական գործերուն պարագային։ Կարդալ աւելին
Որբունիի այս անտիպ էջերը, որոնք գրուած են անոր կեանքի վերջին տարիներուն, կը հանդիսանան Հալածուածները վիպաշարքի ութերորդ հատորի միակ գրուած էջերը։ Անոնք մեզի տրամադրուեցան Գրիգոր Պըլտեանի կողմէ։ Շարքին առաջին հատորը՝ Փորձը, լոյս տեսած էր Փարիզ, 1929-ին, որմէ ետք Որբունի շատ երկար սպասած է, աւելի քան չորս... Կարդալ աւելին
Ռեբեկա Քոմէյի կրկնակի այս նախադասութիւնը, որ կը գտնուի հսկայածաւալ ու տպաւորիչ այն հատորին մէջ, որ կը կոչուի Lost in the Archives, յաճախ թիւրըմբռնուած է, կարծես ան ուզէր դատապարտել կուտակելու մարմաջը (իրեր, հետքեր, ապացոյցներ, փաստաթուղթեր), կարծես ըսէր՝ թէ շատ յիշելը վատ է յիշողութեան համար։ Սակայն արխիւը յիշողութիւնը չէ։ Ան աւելի ճիշդ հակառակն է, յիշողութեան աղէտն է։ Այդպիսի աղէտէ մը վերապրող մը ինքն իրմէ ամբողջովին... Կարդալ աւելին
Մեր խօսքին հիմնական գաղափարը այն է, որ զուտ ազգային գրականութեան մը յղացքը ժամանակավրէպ է եւ թէ Սփիւռքը, կտրուած հայրենի հողէն ու ցեխէն, խզուած դարակուտակ անցեալի մը բեռէն ու մղումէն, ցիր ու ցան եւ անհեթեթ, կատարելապէս Կարդալ աւելին
Վրանները լարեցինք,
մեր վէրքերն ու միամիտ աչքը միակ
անոնց շուքին, անոնց շուքով քնացնելու
– արեւն արդէն ընկղմած էր
մեր արեան մէջ ճահճացած –
սակայն մոռցանք մեր ջիղերը վրաններու պէս լարել:
Կարդալ աւելին
մեր վէրքերն ու միամիտ աչքը միակ
անոնց շուքին, անոնց շուքով քնացնելու
– արեւն արդէն ընկղմած էր
մեր արեան մէջ ճահճացած –
սակայն մոռցանք մեր ջիղերը վրաններու պէս լարել:
Կարդալ աւելին
Հողը իմս չէր
Բայց իմս դարձաւ
Երբ հոն թաղուեցան պապերս որոնք
Տիգրանակերտէն ԱՄՆի երազով
Եկեր էին հոս
Ուր երկինքը լուրթ երազ ցօղեր էր
Իրենց աներազ ու տագնապահար Կարդալ աւելին
Բայց իմս դարձաւ
Երբ հոն թաղուեցան պապերս որոնք
Տիգրանակերտէն ԱՄՆի երազով
Եկեր էին հոս
Ուր երկինքը լուրթ երազ ցօղեր էր
Իրենց աներազ ու տագնապահար Կարդալ աւելին
Մութին մէջէն գտայ բոլոր կորսուած բառերդ ձայներս խեղդուած
ես ուրուայնամուտ պատմութիւնդ էի
գմբէթ որ իր խոշորաբիբ աչքը խրած էր խորութեան հողի
Սիւն՝ ուր երեկոն հանեց պատմուճանքը հիր
երբ Լեռնաշղթան թաթը զուգառաջ
գլուխը դրաւ գիշերուան ուսին Կարդալ աւելին
ես ուրուայնամուտ պատմութիւնդ էի
գմբէթ որ իր խոշորաբիբ աչքը խրած էր խորութեան հողի
Սիւն՝ ուր երեկոն հանեց պատմուճանքը հիր
երբ Լեռնաշղթան թաթը զուգառաջ
գլուխը դրաւ գիշերուան ուսին Կարդալ աւելին
Վերջերս ստիպուած եղայ «տուն» բառին իմաստը բառարաններու մէջ փնտռել, նախ հայերէն, ապա անգլերէն, արաբերէն, ֆրանսերէն բառարաններուն մէջ, որովհետեւ կորսնցուցեր էի զայն՝ տունին իմաստը, աւելի ճշգրիտ ըլլալու համար՝ տունին իսկական նշանակութիւնը եւ ուր ըլլալը:
Այլ խօսքով՝ կորսնցուցեր էի տունս: Անտուն էի: Եւ որպէս տուն չունեցող մէկը, «տուն» Կարդալ աւելին
Այլ խօսքով՝ կորսնցուցեր էի տունս: Անտուն էի: Եւ որպէս տուն չունեցող մէկը, «տուն» Կարդալ աւելին
Երէկ լուսինդ խաւարեցաւ Նիւ-Եորք,
արգիլուած քաղաք է ինծի
համարեա՛ ծայրաբեւեռ
սփիւռք
ամերիկեան անապատ անծայր
ուր հասար երկար տառապանքի սիրո՛ւն կեանք
— օրերդ լուսնէ թափանցիկ — Կարդալ աւելին
արգիլուած քաղաք է ինծի
համարեա՛ ծայրաբեւեռ
սփիւռք
ամերիկեան անապատ անծայր
ուր հասար երկար տառապանքի սիրո՛ւն կեանք
— օրերդ լուսնէ թափանցիկ — Կարդալ աւելին
Տարիներու ընթացքին վարժուեր ես ամեն ինչ հարցադրելու, խնդրականացնելու՝ յատկապէս որոշ ուսումնառութենէ ետք։ Ազգ հասկացողութիւնը սակայն երկար ատեն յամառօրէն մնացեր էր խնդրականացնող ակնոցիդ ա՛յս կողմը։ Իսկապէս, դժուար է տարբաղադրել այն, որ մարդ փոքր տարիքէն կը դաւանի ըլլալ, զգալ, աւելի ճիշդը այն որուն կը հաւատայ, նոյնիսկ կը կարծէ գիտնալ որ է՛... Կարդալ աւելին
Արմէնեանը պատուհանը բացեց եւ հայեացքի դարձրեց հիւսիսից հարաւ։ Քաղաքը ծխում Էր վիթխարի, շիջող խարոյկի պէս։ Հեռւում ծովն էր, տակաւին կապոյտ։
Մերթ ընդ մերթ բութ թնդիւններ Էին լսւում, յայտնի չէ, մերձակայ ո՞ ր արուարձանից։ Նա այլեւս վարժուել էր աղբի ու դիակների Կարդալ աւելին
Մերթ ընդ մերթ բութ թնդիւններ Էին լսւում, յայտնի չէ, մերձակայ ո՞ ր արուարձանից։ Նա այլեւս վարժուել էր աղբի ու դիակների Կարդալ աւելին
«Հիմա ոչ միայն կարօտել եմ նախնիքներիս, այլ նաեւ ժամանակակիցներիս, մտավախելով, որ նրանք եւս մի օր նախնիք պիտի դառնան։ Հաստափոր հասցէագրքիս անունների մէկ քառորդը գնացել է։ Չեմ ջնջել, չեմ կարողացել ջնջել այդ անունները։ Միթէ՞ ապրանք են նրանք»։
«Մեր նախնիքների ստուերները» պատմուածքին այս պարբերութենէն եօթը Կարդալ աւելին
«Մեր նախնիքների ստուերները» պատմուածքին այս պարբերութենէն եօթը Կարդալ աւելին
Սփիւռքի գրականութեան առաջին տասնամեակները կարելի է բնորոշել որպէս արեւմտահայ աւանդութեան աստիճանական ձեւափոխման ու բուն սփիւռքեան գոյավիճակի ցոլացման, անոր համապատասխան գրականութեան մը կերտման ժամանակաշրջանը։ Աղէտին անմիջապէս յաջորդած սերունդը՝ Մինաս Թէօլէօլեանի խօսքերով), մանաւանդ Կարդալ աւելին
Իր կեանքին հանդէպ վերաբերումներէն ու հակազդեցութիւններէն մեկնած, Շուշանեանի հերոսը այն նոյն պատանին կամ երիտասարդը կը թուի միշտ, որ արտաքին տարբեր կերպարներու եւ կացութիւններու մէջ, կու գայ ինքզինք փնտռելու եւ կամ… ինքն իրմէ խուսափելու:
«Աոաջին սէրը» , «Մթին պատանութիւն» եւ... Կարդալ աւելին
«Աոաջին սէրը» , «Մթին պատանութիւն» եւ... Կարդալ աւելին
Անձաւներու պատերուն իր նկարած կամ փորագրած ժայռապատկերներու անյիշատակ ժամանակներէն իվեր, մարդը յար լծուած է իր ներքին եսը շօշափելի օրէն արտայայտելու անդադրում ճիգին։ Այդ ժայռապատկերները մեզի կը թելադրեն, թէ մարդուն ապրած բնաշխարհն ու զայն իր հետ բաժնեկցող անասունները զինք կը տպաւորէին ուժեղօրէն. միաժամանակ, եւ աւելի... Կարդալ աւելին
Մարկ Նշանեանի վերջին մտորումներուն մէջ կեդրոնական տեղ կը գրաւէ մահադիմակը։ Այս փոխաբերական յղացքը կը դառնայ կիզակէտ, ուր Նշանեանի տասնեակ տարիներ շարունակ հետապնդած նիւթերը՝ լեզու-վկայ-վկայագրութիւն, ժամանակ-պատկեր-պատում... Կարդալ աւելին
Տարածութիւն,
կը խտանան ուր դարեր
ու ծարաւէ կը բռնկին
ռումբերուն մէջ երազի՝
տիեզերքի աչքէն հեռու,
տեղ մը՝ կաւի կառոյցներուն,
որոնք յաճախ կը փխրին,
կառուցուելով կը փոխուին՝ Կարդալ աւելին
կը խտանան ուր դարեր
ու ծարաւէ կը բռնկին
ռումբերուն մէջ երազի՝
տիեզերքի աչքէն հեռու,
տեղ մը՝ կաւի կառոյցներուն,
որոնք յաճախ կը փխրին,
կառուցուելով կը փոխուին՝ Կարդալ աւելին
Սփիւռքի գրականութեան առաջին տասնամեակները կարելի է բնորոշել որպէս արեւմտահայ աւանդութեան աստիճանական ձեւափոխման ու բուն սփիւռքեան գոյավիճակի ցոլացման, անոր համապատասխան գրականութեան մը կերտման ժամանակաշրջանը։ Աղէտին անմիջապէս յաջորդած սերունդը (Վերյայտնութեան սերունդը՝ Մինաս Թէօլէօլեանի խօսքերով), մանաւանդ Կարդալ աւելին
> Ժամ առաջին
ՀՈՍ չեմ եկած երբեք։ Քիչ մը ճնշող է ներսի մթնոլորտը։ Մութ է եւ կարծես ներկաները հրոսակներու խումբ մըն են։ Կ՚երեւի ես ալ տարօրինակ կը թուիմ իրենց, իմ մաքուր ճինզովս եւ ճերմակ վերարկուովս։ Կաշիէ ժաքէթներով, շղթաներով եւ թաթուներով այրեր ու կիներ կը դառնան եւ ինծի կը նային։ Ջուրէն դուրս ինկած ձկնիկ եմ հոս, որ... Կարդալ աւելին
ՀՈՍ չեմ եկած երբեք։ Քիչ մը ճնշող է ներսի մթնոլորտը։ Մութ է եւ կարծես ներկաները հրոսակներու խումբ մըն են։ Կ՚երեւի ես ալ տարօրինակ կը թուիմ իրենց, իմ մաքուր ճինզովս եւ ճերմակ վերարկուովս։ Կաշիէ ժաքէթներով, շղթաներով եւ թաթուներով այրեր ու կիներ կը դառնան եւ ինծի կը նային։ Ջուրէն դուրս ինկած ձկնիկ եմ հոս, որ... Կարդալ աւելին
