Աշնան անձրեւոտ օր մը հայրս ինծի նայեցաւ մտահոգ ու ըսաւ.
– Մոռցանք քեզ դպրոց դնել։
Սիրտս փլաւ։ Զիս տեղ մը պիտի դնեն։ Կարծես առարկայ մը ըլլայի։
– Ամբո՞ղջ օրուան համար,- հարցուցի առանց դժգոհութիւնս յայտնի ընելու։
– Մինչեւ կէսօր։
Հետեւեալ առտու հայրս տարաւ զիս ծառերով շրջապատուած մօտակայ այն շէնքը, որ մեր թաղին մէջ իբրեւ վարժարան ճանչցուած էր։ Ճանչցուած էր կ’ըսեմ, որովհետեւ օր մը չտեսանք մէկ հատիկ աշակերտի հոն մտնելը կամ հոնկէ ելլելը։
Թաղին մանուկները երկարօրէն մանուկ կը մնային՝ կարծես մերժելով մեծնալ։ Ծնողքը կ’ըսէր զաւկին. գալ տարի դպրոց պիտի երթաս, սակայն հետեւեալ տարին ոչինչ կը փոխուէր։
Դուրսէն մեծ շէնք մը երեւնալուն հակառակ՝ վարժարանը մռայլ քարանձաւ մըն էր ներսէն։ Նախ երկար բարակ մուտքը փնտռեցինք։ Միակ սանդուխը դէպի նկուղը կը տանէր։ Հոն է, որ մութին մէջ ուրիշ սանդուխ մը տեսանք՝ վեր ելլող։
Քալեցինք երկար միջանցքէ մը, որ երբեմն անկիւններ կը կազմէր։ Ես սկսայ սիրել դպրոցը։
– Աղուոր տեղ է հեծիկ քշելու,- ըսի մտովի։ – Դուրսը անձրեւ է ու ցեխ, իսկ հոս՝ արքայութիւն։
Այդ մտքիս վրայ քովէն դուռ մը բացուեցաւ, ու միջին տարիքի ոսկեծիր ակնոցով մարդ մը ելաւ։
Հայրս իսկոյն հասկցաւ, որ տնօրէնն է։
– Մանչս ինը տարու եղաւ, ըսի վարժարան դնեմ,- ըսաւ հանդիսաւոր ձայնով։
Տնօրէնը մեզ իր գրասենեակը հրաւիրեց ու իսկոյն մաքրող կնիկը ուղարկեց կրթական նախարարութիւն հեռաձայնելու, թէ վարժարանը նոր աշակերտ մը ունի։
– Քանի՞ տարեկան եղար, զաւա՛կս,- հարցուց ինք ոսկեծիր ակնոցին վերէն զիս դիտելով։
– Վեցուկէս,- ըսի աչքերս խոնարհեցնելով։ Զիս միշտ խրատած էին համեստ ըլլալ ու խոշոր խոշոր չջարդել։ Ինը տարու էի սակայն, հայրս չէր սխալած։
– Իսկ մինչեւ հիմա ի՞նչ կ’ընէիր, զաւա՛կս։
– Մայրիկիս կ’օգնէի։ Կարկանդակի համար խնձոր կը կտրտէի։ Գնում կ’ընէի։
– Ապրի՛ս։ Ըսել է քիչ մը հաշիւ ընել գիտես,- ըսաւ տնօրէնը՝ տաբատին գրպանէն ճմռթկուած փողկապ մը հանելով ու վիզը կապելով։
Անկէ ետք երեքնիս ճամբայ ելանք։ Ճամբայ ելանք կ’ըսեմ, որովհետեւ դիւրին չէր դասարանին տեղը գտնելը։ Միջանցքին ծայրը բոլորովին մութ էր, այնպէս որ հայրս ստիպուած էր լուցկի մը վառել։
Վերջապէս տնօրէնը յաղթական բացագանչութեամբ մը գտաւ դուռ մը եւ մեզի դասարան առաջնորդեց։
Ընդարձակ սենեակ մըն էր՝ բարձրադիր պատուհաններով, որոնք լուացուած էին մաքրող կնիկի հասակին ներածին չափ։ Այդ սահմանէն վեր բոլորովին անթափանց էին։
Մանուկներու տեղ չափահաս մարդիկ նստած էին շարուած սեղաններուն առջեւ։
Մեզ տեսնելով սկսան փութով մէկդի դնել իրենց ձեռքը եղած վէպ, ասեղնագործութիւն, խաչբառ ու տամայի խաղ։
Անկիւնէ մը ուրիշ կերպար մը բուսաւ. մազերը մէկ ականջէն միւսը սանտրած էր եւ սա ձեւով գլխուն փակցուցած։ Հասկցանք, որ ուսուցիչ է։
– Բարի՛ եկաք։ Արդէն լուրը հասած է, որ նոր աշակերտ մը կու գայ մեզի։
Հայրս փափաքեցաւ աւանդական «միսը քեզի՝ ոսկորը ինծի» արտասանել, սակայն զիս ոտքէ գլուխ դիտելով անդրադարձաւ, որ վրաս շատ միս չկայ, ուստի լուռ մնաց։
Շուրջս նայելով տեսայ, որ ուրիշ ուսուցիչներ ալ կային դասարանին մէջ՝ սեղանի մը շուրջ նստած եւ սրբագրելիք տետրակներուն վրայ գլխահակ։
Նայուածքս նշմարելով, տնօրէնը հօրս բացատրեց կիսաձայն.
– Առժամեայ կարգադրութիւն մըն է։ Ուսուցչարանին մէջ չղջիկները շատցեր էին, ուստի մեր ուսուցիչները հոս պիտի նստին մինչեւ ամառ, իսկ այն ատեն լուծում մը գտնենք։
– Եկուր ինծի, տղա՛ս,- ըսաւ մազը մէկ ականջէն միւսը հասնող ուսուցիչը։
Զիս տախտակին մօտեցուց ու վրան խոշոր 48 մը գրեց։
– Ի՞նչ կը տեսնես, տղա՛ս։
– Շրջուած աթոռ մը ու ակնոց մը,- ըսի։
Տետրակներուն վրայ հակած ուսուցիչները մէկէն շտկուեցան։
– Իսկ ուրիշ բան մը չե՞ս տեսներ, – ուսուցիչին աչքերը կը փորէին հոգիս։
– Թիւ մը կը տեսնեմ։
– Ի՞նչ թիւ, մի՛ վախնար, ըսէ՛, – քաջալերեց զիս տնօրէնը։
– Յիսունի մօտ թիւ մը։ Սակայն եթէ կարծիքս կ’ուզէք՝ շրջուած աթոռ մըն է ու ակնոց մը։
Այս պահուն իրապէս աթոռ մը շրջուեցաւ, ան ալ այնպիսի որոտումով մը,որ ամէնքս փշաքաղուեցանք։
Ուսուցիչներու սեղանին առջեւէն երիտասարդ մը մօտեցաւ մեզի ու խոյացաւ տնօրէնին վրայ։ Գծագրութեան ուսուցիչն էր։
– Պիտի չձգե՛մ, – արտասանեց երիտասարդը հատիկ-հատիկ տնօրէնին երեսն ի վար, -տղեկը ուշիմ է ու անսանձ երեւակայութեան տէր։ Իր հոգիին բողբոջը ցամքեցնել կ’ուզէք։ Ձեզի պէս հասարակ մէ՞կը կը փափաքիք դարձնել զինք։
– Լռէ ծօ՛, հազիւ նոր աշակերտ մը եկաւ մեզի, – շշուկով ըսաւ տնօրէնը, սակայն ես լսեցի։
– Քառասուն ութ մըն ալ կը տեսնեմ,- ըսի,- որպէսզի չվիճաբանին։
Մազը գնտակ գլխուն փակցուած ուսուցիչը հրճուեցաւ.
– Ապրի՛ս, զաւա՛կս, եկուր քեզի ասկէց աւելի մեծ բաները սորվեցնենք։
– Աթոռ մը բերէք տղուն,- ըսաւ տնօրէնը՝ փողկապը վիզէն հանելով ու կրկին տաբատին գրպանը թխմելով։
– Ինծի՛ ձգեցէք այս մանչը։ Միտքը մի՛ ամլացնէք։ Քանի մը ամիսէն քաղաքը պիտի խօսի նորագիւտ այս տաղանդին մասին։
Հայրս խոժոռեցաւ.
– Ինծի նայեցէք, պարո՛ն։ Մենք պատուաւոր ընտանիք մըն ենք։ Բնաւ չեմ ուզեր՛ որ մեր անունը ելլէ։
– Ընդհակառակն, ընդհակառա՜կն,- երիտասարդ ուսուցիչը պաղատագին նետուեցաւ դէպի հայրս,- այս մանչը արուեստագէտ պիտի ըլլայ։
– Իսկ ինք արդէ՛ն իսկ արուեստագէտ է,- պատասխանեց հայրս առերեւոյթ հանդարտած ու ինծի ըսաւ.
– Բան մը գծէ որ տեսնեն։ Զինուոր մը։ Կամ ծաղրածու մը։
Հայրս հոգեբանական սխալ մը գործեց ինչպէս միշտ։ Ինծի պէս տատամսոտ մէկը ընտրութեան մը առջեւ դնելու չէ։ Ո՞ր մէկը գծեմ հիմա։
Ուստի տախտակին վրայ դագաղ մը գծեցի ու կաւիճը վար դրի։
– Ա՞ս է հիմա զինուորդ կամ ծաղրածուդ,- հեգնանքով հարցուց գնտակը ծածկող ուսուցիչը։
– Ասիկա դագաղ մըն է։ Զինուորը մէջն է։
– Չըսի՞ որ աս տղան նոր ծագող տաղանդ մըն է,- կրկին աղաղակեց կերպարուեստի ուսուցիչը, – ինծի՛ վստահեցէք զինք։
– Իսկ ինչպէ՞ս գիտնանք, որ մէջինը զինուորն է ու ոչ ծաղրածուն,- հարցուց տնօրէնը՝ զիս աւելի խորունկ հոգեբանական քննութեան մը ենթարկելու մղումով։
Հոս է, որ անսպասելին կատարուեցաւ։
– Բաց սա դագաղն ու տես,- պոռաց հայրս կաս կարմիր կտրած, իսկ որ պարապ ելլէ՝ ի՛նքդ պառկէ մէջը կամ ալ սա քու դպրոց ըսուածդ պառկեցուր։
Ու ձեռքս բռնելով դէպի դուռը քալեց։
Ուսումի երեսը չտեսայ ըսել է։
Հեծիկս կը քշեմ ու պատկերներ կը գծեմ։
Վասնզի պատկերները վերերը կը սաւառնին, մինչ թիւերը գետինը կը վխտան։
