Մարուշ Երամեան

     1-Metamorphosis. F. Kafka.
     2-Plot. Joyce Carol Oats.
     3-Vacuum.
     Օր մը չէր, որ արթնցաւ եւ ինքզինք այս պարապին մէջ գտաւ: Պարապը սկիզբէն կար, ոչ քաոսային, այլ ծրագրուած, դասաւորուած:
     Ինչ որ գտաւ այդ օրը, անդրադարձն էր անոր, այդ պարապին, սկիզբը սովորական գոյական, բառ մը միւս բառերուն պէս եւ շատ առօրեական.
     -Կաթին շիշը պարապ է, ինչո՞ւ չըսիր, որ նորը բերէի:
     -Շաքարին տուփը պարապ է, ինչո՞ւ չլեցուցիր:
     -Գլուխդ պարա՞պ է, չմտածեցի՞ր, որ . . .
     Յետոյ, յանկարծ, այդ բառը գլխագիրի գլխարկ դրաւ, դարձաւ պատկառազդու, վախազդու՝ Պարապ . . . եւ անշուշտ՝ ուսերուն անխուսափելի թիկնոցը բացարձակին՝ Ութի՜ւն . . .
     Ե՞րբ էր ասիկա. օ՞ր մըն էր, որ արթնցաւ եւ ինքզինք այդ կապանքին տակ գտաւ:
     Օր մը չէր. տարածք էր, որովհետեւ ամէն խոհը անգամ մը սկսաւ չափել միջոցը իր եւ անոր միջեւ, անսահմանօրէն անդին, այսինքն ոչ մէկ տեղ, կամ քիթին տակ, ձեռքը նետէ, պիտի բռնէ, իր մէջ տեղ մը եւ ատոր համար ալ` անբռնելի:
     Այսքանը հասկնալի է, կամ՝ գրեթէ: Ահաւորը միւսն է, այն զգացումը, որ ասիկա միւսներուն նման խաղ չէ: Փորձարկում ալ չէ: Գիրի, միտքերու, երեւակայութեան, նոյնիսկ գրիչի խաղ չէ:
     Ի՞նչ է ուրեմն, որովհետեւ կեանք ալ չէ: Եթէ կեանք ըլլար, պիտի դադրէր ապրելէ, կամ, աւելի ահաւորը, յաւիտենական պիտի ըլլար. չէ՞ որ վարդը, ապակիին տակ, յաւիտենապէս թարմ կը մնայ:
     Ինչո՞ւ ժամանակը չի սառիր, երբ զինք ապակիի տակ դնենք, լոյսէ, շունչէ, աւերիչ բոլոր ազդակներէ հեռու եւ անոնցմով շրջապատուած: Ի՜նչ լաւ է այդպէս՝ կեանքով շրջապատուած, բայց անոր թանձրութենէն ձերբազատ:
     Երբեմն ցոլացումը ճիշդ դիմացը կը տեսնէր, թէեւ առանց մանրամասնութիւններու, օրինակ շրթունքներու ցանկայարոյց լեցունութիւնը, կամ աչքերուն կանչող խորութիւնը չէին երեւեր. սիլուէթ մը, որ կրնար իրը չըլլալ՝ երկար, իր հասակով, քիչ մը աւելի լեցուն, թէ՞ տարիներուն հետ լեցուեր էր ու չէր զգար, հայելիին նայելու ժամանակ չունենալուն.
     -Կեղծիք, կեղծիք . . . ո՞վ է ան, որ հայելիին նայելու ժամանակ չունենար . . .
     Ձայնը, իրմէ անկախ շրթունքներէն դուրս թռած, զարնուեցաւ ցոլացումին, փշրեց զայն ու վերադարձաւ:
     Եթէ իրը կեղծիք էր, միւսներունը ի՞նչ էր ուրեմն, օրինակ կողակիցին մեղրածորան խօսքերը ԵՒ անուշադրութիւնը ըրած հարցումներուն, կամ կիրքի գոհացումը հրելը մինչեւ իր ծայրամասերը, առանց ապրումներու քարտէսին:
     Լաւ է այսպէս, երբեմն հեռուէն, օտարի պէս դիտել ինքզինք, իր ցոլացումը: Բայց չէր կրնար վայելել այս դիտելը. կ’անդրադառնար, որ ՊարապՈւթիւնը հայելի չէ, լիճ չէ, գետ չէ, հով չէ, որ ցոլացնէ:
     Այն ատեն կը սկսէր վախնալ, իրապէս, աղիքներու կծկումով, սիրտխառնուքով, փորքշուքով:
     Եւ կը հրէր ամբողջը հեռու, այլ ժամանակի մը մէջ, որ՝ տարածք չունենալով, կը վերադառնար իրեն աւելի ինքնաւորուած.
     ՊարապՈւթիւն

     Ինչո՞ւ այս տան մէջ բոլոր նկարները ծուռ են . . .

     Առաջինը ունէր իր շարունակաբար ամբողջացող հոլովոյթը, հասնելու համար ամբողջական վանումի շրջապատէն, մանաւանդ իր այնքան սիրելի քրոջմէն: Այսինքն ի՞նչ: Այսինքն որ սէրը, ամենէն վեհն ու գեղեցիկը զգացումներուն, կը շարունակէ թափառիլ մակերեսներու վրայ:
     Սխալ, սխալ:
     Ի՞նչ ուրեմն:
     Չէր գիտեր:

     Երկրորդը դիպաշար մը ունի, սկիզբէն իսկ յստակ, թէեւ երկու բաժինները յաճախ իրար կ’անցնին, չես հասկնար ու կը շփոթես ո՛ր հերոսը / հերոսուհին ո՛ր բաժինէն է: Եւ ի՞նչ կը պատմէ: Խելագարութի՞ւն: Չեմ կարծեր: Խաղ: Հեղինակի եւ հերոսներու աչխփուկ:

     Երրորդն է ամենէն բարդը, որովհետեւ ոչինչ կը պատմէ: Ոչինչ ունի պատմելիք: Բահը ձեռքին իջեր է քերելու կեանքին քարացած հողը: Փոխարէնը ջնարակ մը գտեր է, զատկական շոքոլայէ մեծ հաւկիթներուն չափ բարակ:
     Բանանք նայինք մէջը ի՞նչ կայ. այսքան ձայն հանողը ի՞նչ է, ինչե՞ր են, ովքե՞ր են:
     Բացեր է, եւ . . . vacuum:
     Ձայն ալ չկայ. եղածը արձագանգ է:
     Բայց եթէ արձագանգ է, ուրեմն տեղ մը բան մը կայ, որուն զարնուելով ձայնը վերադարձեր է:
     Պայման չէ՛. պումերանգն ալ ետ կու գայ, առանց տեղ մը զարնուելու:
     Հապա ցոլացումնե՞րը:
     Աչքի խաբկա՛նք:
     Ուրեմն եռանկիւն մը ըլլալու է: Անոր թեւերը փնտռել:

     Շուրջը կը նայէր, անոնց, որոնք տրուեր էին ապրելու խաբկանքին, կը թափառէին մակերեսներու վրայ եւ շուրջինները կը համոզէին, որ լեռնագնաց ուղիներու ճամբորդներ են: Իրենք ալ համոզուած: Եղածը մակերեսներու բեմայարդարում է, ծպտումի դիմայարդարում: Նոյնիսկ զիրար չեն տեսներ. ինչ որ կը տեսնեն ուսեր են կամ դիմակներ. անկէ անդին փակ է: Չկայ:

     Որոշեց բան մը փոխել: Անպայմա՛ն:
     Առաջին հարցը, որ ինքզինք ներկայացուց եւ շարժումը իր կէս ճամբուն վրայ սառեցուց, այս էր.
     Ի՞նչը փոխել:
     Բան կա՞ր փոխելիք:
     Եւ ուրեմն ստեղծել դէպքերու շարք մը, որոնք լաւագոյն պարագային կրնան համոզիչ թուիլ, յոռեգոյն պարագային կը դառնան զգայախաբութիւններու ցուցահանդէս մը, խստօրէն զուարճալի:
     Այսպէս:

     Արթնցաւ:

     Ինչո՞ւ բոլոր պատմուածքները կը սկսին սկիզբի մը կամ վերջի մը վրայ, որոնք երկու անշարժ կէտեր են, մինչ անոնցմէ անդին այնքան ուրիշ շարժուն կէտեր կան, դժուար ցանցելի, հետեւաբար արժանի հետապնդման:

     Չարթնցաւ:
     Պէ՞տք էր արթննար, որովհետեւ այդպէս է ընդունուած կարգը:
     Չարթնցաւ, նուազագոյն վերաբերմունքը ցոյց տալու համար:
     Բայց գրել «չարթնցաւ» եւ շարունակե՞լ: Ուրեմն կա՛մ երազ, կա՛մ մահ: Մինչ գրուելիքը ապրելու մասին է, այս մեծ, անորոշ, անձեւ, անհասկնալի տարածքը՝ ՊարապՈւթիւնը ապրելու մասին:
     Արթնցաւ խիստ որոշումով՝ եթէ այս տարածքը անուն ունի, ուրեմն նաեւ ձեւ ունի, էութիւն ունի:
     Գտնել ձեւին էութիւնը, կամ՝ էութեան ձեւը:
     Այն ատեն դուրս գալ պիտի չըլլա՞ր:

ԾԷ. ՏԱՐԻ, 2018 ԹԻՒ 2

Your email address will not be published. Required fields are marked *