Ամէն ինչ փորձած էի արդէն… կենալէն զատ։
Իւրաքանչիւր շունչիս հետ, կը մօտենայի մահուան լոյսին։ Ուրեմն, դադրեցայ շնչելէ, որպէսզի հեռանամ մահէն։ Աչքս ալ գոցեցի, որպէսզի չկուրնամ անոր լոյսէն։ Ի վերջոյ ամէն լոյս նոյն նպատակով պիտի չայցելէ, ինչպէս այդ խումբ մը մարդոց, որոնց շունչը նման է մահուան շունչին։
Կարծես ամենէն առաջին անցքը դէպի մարմինս եղած ըլլար այն ասեղը որ կը դադրեցնէր մարդը՝ դադրելէ։ Կենալէ։
Միշտ պէտք էր քալէի, վազէի։ Կենալ չկար։ Չէի կրնար։
Չէիր կրնար միանալ պարողներու այդ խումբին, որոնց ոտքերը, ամէն խնճոյքի, կը հասնէին գետին։ Գետին մը, որ կրնաս դիտել միայն դէպի վեր հայեացքով։ Այդ շրջանակին չէիր կրնար միանալ, որովհետեւ հոն ըլլալը կ’ենթադրէր ազատ շարժող ուսեր։ Անկաշկանդ եւ անտէր։
Իսկ դո՞ւն։
Գիտես։ Եթէ փորձէիր անգիտակից ուսի շարժում մը ընել, անուղղակիօրէն մօտիկներուդ պիտի վնասէիր։ Անոնք տէրերը ըլլալով ուսերուդ սառեցումին։
Չես կրնար կենալ, ոչ ալ կրնաս շարժիլ։ Ընելիք ունիս։ Պէտք է տառապիս։ Եթէ ոչ դուն, հապա ո՞վ պիտի գտնէ ուսիդ ծանրութիւնը հասկցողները, ճամբուն վրայ հանգչող հսկայ քարե՞րը։
Կեցայ այլեւս։
Շուրջդ կը լսուի.- պատճառ չունիս։
Իսկ մէջդ պոռացող ձայն մը արդէն թուագրած է իննսունիններորդ պատճառը։
Շուրջիներդ կ’ըսեն.- աւելորդ ձեւեր մի ըներ։ Ե՛լ, աշխատէ՛։
Իսկ դուն՝ պէտք եղածէն աւելի աշխատած ես, ուժիդ սահմանը անցած ես, մաշեցուցած ես մարմինդ։
Մարմինիդ մէջ արձագանգ մը կը շրջի արիւնին հետ միախառն։
-Պիտի իյնամ։ Բայց չես կրնար։
– Պիտի իյնամ։
Ինչպէ՞ս ձեռք հասցնել ինկողին երբ աչքդ իյնալու տեսարանին վարժ չէ։
– Այս կողմերը ամէն մարդ զօրաւոր է, չես կրնար յոգնիլ։
Ամբողջ կեանքդ զգացած ես, գիտես, սխալ «բան» մը կայ, ետ քաշող քեզ։ Չի ձգեր ազատ շարժիս։ Շատ անգամ, աշխատելու մասին մտածելն անգամ կը յոգնեցնէ միտքդ։ Եւ դուն, ուժաթափ կը նստիս գետին։ Այս անգամ գետին մը, զոր կարելի է դիտել գլխիվայր։ Եւ կը մնաս նոյն տեղը։ Վայր մը՝ որուն «ալերժի» ես։
Ամբողջ կեանքդ զգացած ես, գիտես, որ հիւանդութիւն մը ունիս, պիտի ունենաս, տակաւին չյայտնուած։ Անիկա պիտի չարտօնէ որ երազներդ իրականացնես։ Գիտես, կը տեսնես։ Բայց ինչ օգուտ, քովդ նստած, մեռած մարդիկ են միայն։
Խօսելէն ալ այլեւս վազ անցած, մարմինս իյնալու այդ խուճապին մէջ կը փորձէ ինքզինք հանդարտեցնել։
Մարմինդ այնքան գիտակից է, որ նոյնիսկ իր իսկ իյնալու ճանապարհին, ոյժը կը փորձէ հասցնել ձեռքերուդ, եւ ոչ լալկան աչքերուդ։
Մահամերձ այն մարդուն նման, որ վերջին շունչը պիտի գործածէր ոչ մեռնելու, այլ՝ ինքզինք շալկելու եւ յանձնելու հողին։
Ինչպէս ժպտիմ, երբ գիտես որ վերջին շունչդ արձանագրող կամ տաքցնող մը չկայ։ Գիտես որ երբ կրկին սիրտդ կատղի, անոր միակ բուժումը ունիս. դուն ես։ Ուրեմն պատրաստ պէտք է ըլլաս։
– Պատրաստ պէտք է ըլլամ։
Հարիւրերորդ այցը դէպի հիւանդանոց։
Իննսունինն՝ սահմանուելով մտքիդ մէջ, շրջապատուած մտածումներով, իսկ մէկ անգամ ալ գտնուելով ճերմակութեան մէջ։
Պատճառը յստակ չէ տակաւին։
Շունչս կը կարճնայ՝ ապրելէն, աչքերս կը գոցուին՝ ցաւէն, կ’այրին՝ ջրոտելէն, սիրտս կը պոռթկայ՝ դիտելէն, կը զարնէ ու կը զարնէ, թուքս եւ կոկորդս իրարմէ նեղուած, ուռած, թուքս կը մնայ բերանս, մատներս կամաց-կամաց կը հեռացուին ինձմէ եւ քանի մը կիսատ շունչէ ետք, այլեւս ոչինչ իմս է։
Բերանս չեմ կրնար բանալ։ Պիտի ըսեն.- կը բաւէ մտածես, կը բաւէ գանգատիս, ուրախ էիր, լռէ՛։
Լռեցի։ Գոնէ իրենց համար այդպէս թուեցաւ։ Իսկ իմ իրականութեանս մէջ, այդ վայրկեանին լեզուս դարձաւ դէպի ինծի եւ միասնաբար մտանք մեր ապահով տունը՝ միտքս։
Շունչով կամ առանց շունչի։ Մահը ներկայ է։
Բոլոր ճակատներուն հաւատարիմ է։ Խնճոյքին թէ կռիւին։
Մահը՝ ամէնուր է։
Մահէն՝
մարդ պէտք է սորվի
Ապրիլ։
