ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

Latest
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ՀԻՆԳ ՆԿԱՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ

Փարիզ, 1950։ Նկարին վրայ՝ Յակոբ Տէր Յակոբեան, իր տպարանին մէջ։ Յակոբ Տէր Յակոբեան հօրաքրոջս՝ Զարուհիին ամուսինն էր։ Ակօ Պապա կը կոչէի զինքը։ Հօրս մահէն ետք հայրութիւն ըրած է ինծի, որքան որ կրնար։ Յաճախ կ՚այցելէինք իրենց։ Պզտիկ էի, չէի կրնար գիտնալ այն ատեն որ Տէր Յակոբեանը Պարտիզակի քաղաքապետ եղած էր։ Գիրքեր հրատարակած էր ու պիտի հրատարակէր (1912ին՝ Ուր խեցիներ ժողվեցի, Պոլիս, իսկ մահուան տարին՝ Պարտիզակը խատուտիկ, յուշամատեան մը)։ Չէի կրնար գիտնալ որ Rue Damesmeի այդ տպարանին մէջ է, որ Յառաջ թերթը տպուած էր 1932էն մինչեւ 1953 (Յառաջ... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԼԵՒՈՆ ԶԱՒԷՆ ՍԻՒՐՄԷԼԵԱՆԻ ՆԱՄԱԿՆԵՐԸ ՆԻԿՈՂՈՍ ՍԱՐԱՖԵԱՆԻՆ

ՊԸԼՏԵԱՆ ԳՐԻԳՈՐ

Չորս նամակներ Զ. Սիւրմէլեանէն պահպանուած են Սարաֆեանի արխիւին մէջ, Անթիլիասի Մայրավանք։ Մեր ենթադրութեամբ հաւանաբար նամակ մը եւս փոխանակուած է անոնց միջեւ, որ մեզի չէ հասած եւ որուն մասին ակնարկութիւններ կան։
     Այս թղթակցութիւնը, ինչպէս կ՚րսէ Սիւրմէլեան, երկար չէ տեւած, եւ հոս տպուած վերջին գիրը... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ՏԱՏՐԱԿ ԿԱՄ ՄՇՈՅ ԳԵՂԱՄ
ՎԵՐԱՀԱՍ ԱՂԷՏԻ ՄԸ ԱՐԹՈՒՆ ԴԻՏՈՐԴԸ*

ՏԷՐ ՄԻՆԱՍԵԱՆ ԱՆԱՀԻՏ

«Կենսագրական պատրանք» կոչուած երեւոյթին գիտակից ըլլալով հանդերձ, պիտի փորձեմ այս հակիրճ աշխատութեան մէջ ի մի բերել որոշ դրուագներ դէմքի մը՝ Գեղամ Տէր Կարապետեանի կեանքէն եւ գործունէութենէն: Դէմք մը, որուն գրական եւ քաղաքական յանձնառութիւնները ծանօթ են XIX-րդ դարէն XX-րդի դարձակէտի՝ Օսմանեան Կայսրութեան հայ գրականութեան եւ պատմութեան քանի մը հազուագիւտ... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐԽմբագրի ընտրանին

ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ՍԿԻԶԲԻ ՆՈՂԿԱԼԻ ՎԱՅՐԸ…

ԹԱՇՃԵԱՆ ՎԱՀԷ

Պատմութեան սկիզբը ծովեզերեայ վայր մըն է, հոն է որ առնուած է հիմնադիր քայլը։ Մերսինէն Պէյրութ հասնող նաւերէն գաղթական ժողովուրդը իջած է ցամաք։ Այս զանգուածին համար նախատեսուած էր մեծ գաղթակայան մը, մայրաքաղաքին հիւսիս-արեւեքը՝ նաւահանգիստին անմիջական հարեւանութեամբ տեղ մը. հիւսիսի կողմէն սահմանը ծովն էր, իսկ հարաւի կողմէն՝ թրամվայի գիծը։
Վայրը Լիբանանի հայութեան  ռաջին մեծագոյն... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԶԱՊԷԼ ԵՍԱՅԵԱՆԻ ԱՆՏԻՊ ՆԱՄԱԿՆԵՐԸ ԱՐԱՄ ԱՆՏՈՆԵԱՆԻՆ
(1921-1934 ԹԹ.)
Գ.

ՄԻՆԱՍԵԱՆ ՄԻՀՐԱՆ

18-
21 Հոկտ. 1931v 179, Rue de Vaugirard

        Paris
     ­Սի­րե­լի պա­րոն Ան­տո­նե­ան,
     Այս ա­ռա­ւօտ ստա­ցայ ե­րկ­տողդ եւ յի­շե­ցի իմ ա­նե­րե­ւա­կայե­լի մո­ռա­ցու­թիւնս։ Կը խնդ­րեմ նե­րո­-...
Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԶԱՊԷԼ ԵՍԱՅԵԱՆԻ ԱՆՏԻՊ ՆԱՄԱԿՆԵՐԸ ԱՐԱՄ ԱՆՏՈՆԵԱՆԻՆ
(1921-1934 ԹԹ.)
Բ.

ՄԻՆԱՍԵԱՆ ՄԻՀՐԱՆ

 8. Rue Lamartine
               Viroflay (s. et o.)

     Սիրելի պարոն Անտոնեան,
     Քանի օր է որ ձեզ պիտի գրեմ բայց աչքերս կուրնալու չափ հիւանդ էին ինչպէս եւ լիարդս: Այսօր քիչ մը աղէկ եմ (թէեւ դաշտահանդէսին չի... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԴԱՆԻԷԼ ՎԱՐՈՒԺԱՆԻ «ՀԱՐՃԸ» ՎԻՊԵՐԳԻ ՀԵՐՈՍՈՒՀԻՆ

ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ ՎԱՐԴԱՆ

Վեր­ջերս, հայ­րե­նի վաս­տա­կա­ւոր թա­տե­րա­գէտ Հեն­րիկ Յով­հան­նի­սե­ան փոր­ձած է նոր լոյս սփ­ռել Դա­նի­էլ Վա­րու­ժա­նի «­Հար­ճը» վի­պեր­գին վրայ[1]։ Իր ու­շագ­րաւ յօ­դո­ւա­ծին մէջ, ան հիմ­նա­ւո­րած է, որ Մով­սէս Խո­րե­նա­ցի­ի կող­մէ զոյգ դրո­ւագ­նե­րով (ա­ռա­ջի­նը՝ ա­նու­նով, ե­րկ­րոր­դը՝ ա­նա­նուն) յի­շա­տա­կո­ւած հարճ ու վար­ձակ Նա­զի­նի­կը ո­՛չ թէ պա­րու­հի է, ի­նչ­պէս յա­ճախ կար­ծո­ւած է՝ «եր­գէր ձե­ռամբ»... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԱՆՏԻՊ ՆԱՄԱԿՆԵՐ ՅԱԿՈԲ ՄՆՁՈՒՐԻԻՑ

ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ ԷՄՄԱ

Հա­յաս­տա­նի ազ­գային ար­խի­ւի (այ­սու­հետ՝ ՀԱԱ) հա­րուստ ֆոն­դե­րում պահ­ւում են տաս­նե­ակ սփիւռ­քա­հայ գրող­նե­րի հա­զա­րա­ւոր ան­տիպ նա­մակ­ներ՝ ո­ւղ­ղո­ւած հա­յաս­տան­ցի մտա­ւո­րա­կան­նե­րին եւ պաշ­տօ­նե­ա­նե­րին։ Այդ նա­մակ­նե­րը մի քա­նի հա­տոր կա­րող են լց­նել, թէ­եւ նկա­տենք, որ դրանց զգա­լի մա­սը զուտ գործ­նա­կան գրու­թիւն­ներ ե­ն։ Ըն­թեր­ցո­ղին ե­նք ներ­կա­յաց­նում պոլ­սա­հայ նշա­նա­ւոր գրող Յա­կոբ Մն­ձու­րու (Տե­միր­ճե­ան կամ Թե­մեր­ճե­ան, 1886–1978)... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԶԱՒԷՆ ՊԻՊԵՌԵԱՆ՝
ՊՈԼԻՍԷՆ ՊԷՅՐՈՒԹ

ՏԷՅԻՐՄԵՆՃԵԱՆ ՍԵՒԱՆ

Զաւէն Պիպեռեան հետեւեալ նամակները գրառած էր 1949ին, երբ տակաւին հրատարակած չէր իր անդրանիկ վէպը՝ Լկրտուածը, որ լոյս պիտի տեսնէր տասը տարի անց, 1959ին։ Ուրեմն, ան այդ թուականներուն Սփիւռքի շրջանակներուն առաւել ծանօթ էր որպէս Պոլիս հրատարակուող «Նոր լուր» թերթի (Բ շրջանը՝ 1945-1954 թթ.) «խիզախ խմբագիրը»։
Պիպեռեան Յունուար-Մարտ 1946ին խմբագրած էր «Նոր լուր»ը, ուր հրատարակած «Ա՛լ կը... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ՆԻԿՈԼ ԱՂԲԱԼԵԱՆ, ԿՈՍՏԱՆ ԶԱՐԵԱՆ ԵՒ ՍԻՄՈՆ ՍԻՄՈՆԵԱՆ

ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ ՎԱՐԴԱՆ

Մեծավաստակ գրական քննադատ, բանասէր ու հանրային գործիչ Նիկոլ Աղբալեանի (1875-1947) կեանքի վերջին քառորդ դարը բնորոշելով, Գառնիկ Բանեան՝ անոր մահուան առիթով շարադրած կեանքի ու գործի ուրուագիծին մէջ կը հաստատէր, թէ «Սփիւռքի մէջ Ն. Աղբալեանի մտաւորական կեանքը կը հոսի՝ գրական ստեղծագործութեամբ, հանրային եւ մանկավարժական գործունէութեամբ»։ Կարդալ աւելին
ՄԱՇՏՈՑԵԱՆ ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆ
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՅ ԿՐԹԱԿԱՆ ԵՒ ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՄԻՈՒԹԻՒՆԻՑ ՄԱՇՏՈՑԵԱՆ ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆԻ ՍՏԱՑԱԾ ՁԵՌԱԳՐԵՐ*

ՏԷՐ ՎԱՐԴԱՆԵԱՆ ԳԷՈՐԳ

Այսչափ ճոխ նուէր՝ ձեռագրերի մեծ քանակի նուիրատւութիւն սրանից առաջ ստացել ենք տասնհինգ տարի առաջ՝ 2003 թ., երբ Նոր Ջուղայեցի բանասէր Լեւոն Մինասեանն իր կեանքի ընթացքում հաւաքած ձեռագրական նիւթերը՝ մօտ 50 միաւոր նուիրեց... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԶԱ­ՊԷԼ Ե­ՍԱՅԵ­Ա­ՆԻ ՀԻՆԳ ԱՆ­ՏԻՊ ՆԱ­ՄԱԿ­ՆԵ­ՐԸ ԼԵ­ՒՈՆ ԲԱ­ՇԱ­ԼԵ­Ա­ՆԻՆ
(1924-1926 թթ.)

ՄԻՆԱՍԵԱՆ ՄԻՀՐԱՆ

Զա­պէլ Ե­սայե­ա­նի ե­ղե­րա­կան մա­հէն ո­ւթ­սուն տա­րի­ներ ե­տք տա­կա­ւին իր­մէ մնա­ցած է ան­տիպ նա­մակ­նե­րու հս­կայ քա­նակ մը, որ կը շօ­շա­փէ ան­ձնա­կան, ազ­գային եւ հա­սա­րա­կա­կան այ­լա­զան թե­մա­ներ, յատ­կա­պէս՝ Կի­լի­կի­ոյ որ­բախ­նամ աշ­խա­տան­քին ա­ռն­չո­ւող նիւ­թեր, ո­րոնք այն­քան կա­րե­ւոր են այդ շր­ջա­նի պատ­մու­թիւ­նը հա­մա­կող­մա­նի­օ­րէն ու­սում­նա­սի­րե­լու տե­սան­կիւ­նէն։ Այս... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

Մ. ԻՇԽԱՆ
ԱՆՏԻՊ ՆԱՄԱԿՆԵՐ ՈՒ ՔԵՐԹՈՒԱԾՆԵՐ

ՊԸԼՏԵԱՆ ԳՐԻԳՈՐ

«Զուարթնոց» հանդէսի արխիւի քննութեան ընթացքին, ուրիշ նիւթերու կարգին, գտնուեցան Մ. Իշխանէն շարք մը քերթուածներ եւ քանի մը նամակներ՝ ուղղուած հանդէսի խմբագրին՝ Հրանտ Բալուեանի (1904-1968)։ «Զուարթնոց» ունեցած է հրատարակութեան քանի մը շրջաններ՝ 1929-էն մինչեւ գրեթէ խմբագրին մահը, բազմաթիւ ընդմիջումներով. ամսաթերթ... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ՇԱՒԱՐՇ ՄԻՍԱՔԵԱՆԻ ՎԵՐԱՅԱՅՏՆՈՒԱԾ ՅՈՒՇԱԳՐՈՒԹԻՒՆԸ

ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ ՎԱՐԴԱՆ

1990-2000-ական թուականներուն, Փարիզի «Յառաջ» օրաթերթը սովորութիւնը ունէր Մեծ Եղեռնի տարելիցին հրատարակելու նմոյշներ այն թղթակցութիւններէն, որոնք 1915-ին Շաւարշ Միսաքեանի կողմէ ուղարկուած էին Պոլսոյ իր թաքստոցէն եւ Սոֆիայի «Հայաստան» եռօրեային մէջ լոյս տեսած։ «Հայաստան»ի հաւաքածոն բաւական հազուագիւտ է, բայց Վիեննայի... Կարդալ աւելին
Պոլսոյ հայոց կեանքը
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԶԱՐԵՀ ՈՐԲՈՒՆԻԷՆ ՔԱՆԻ ՄԸ ՆԱՄԱԿ ՍԻՄՈՆ ՍԻՄՈՆԵԱՆԻՆ

ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ ՎԱՐԴԱՆ

Այս նամակներուն հեղինակին ու հասցէատիրոջ յարաբերութիւնը քաջածանօթ երեւոյթ մըն էր օրին։ Արդարեւ, «Սփիւռք» շաբաթաթերթի հիմնադիր խմբագրապետ Սիմոն Սիմոնեանը (1914-1986) իր աշխատակիցներուն շարքին ունեցած է ֆրանսահայ գրականութեան ամենէն բեղուն ու անտեսուած անուններէն մէկը՝ Զարեհ Որբունին (1902-1980)։ «Սփիւռք»ը դէպքէ-դէպք նաեւ հրատարակած է Որբունիէն... Կարդալ աւելին
Սաս­նայ ծռեր
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

­ՀԵ­ՐՈՍ­ՆԵ­ՐԻ ԹԱ­ԳԱ­ՒՈ­ՐԱ­ԿԱՆ ՆՇԱՆ­ՆԵ­ՐԻՑ` ՄԻ­ՋԱԶ­ԳԱՅԻՆ ՅԱ­ՐԱ­ԲԵ­ՐՈՒ­ԹԻՒՆ­ՆԵ­ՐԻ ՀԱՍ­ՏԱ­ՏՈՒՄ. «­ՍԱՍ­ՆԱՅ ԾՌԵՐ» Է­ՓՈ­ՍԻ Ա­ՌԱ­ՋԻՆ ՀԱՆ­ՐԱ­ՊԵ­ՏՈՒ­ԹԵ­ԱՆ ՏԱ­ՐԻ­ՆԵ­ՐԻՆ ԳՐԱ­ՌՈ­ՒԱԾ ՊԱ­ՏՈՒՄ­ՆԵ­ՐԸ

ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄԵԱՆ ՀԱՅԿ

Ներ­կա­յա­ցո­ւող յօ­դո­ւա­ծում կա­տար­ւում է «­Սաս­նայ ծռեր» է­փո­սի` 1919 թո­ւա­կա­նին գրա­ռո­ւած եր­կու պա­տում­նե­րի հա­մե­մա­տա­կան քն­նու­թիւն: Այս պա­տում­նե­րը հնա­րա­ւո­րու­թիւն... Կարդալ աւելին
Պոլսոյ հայոց կեանքը
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ՀԱՅԵՐԷՆ ՏԱՌԵՐՈՒ ԼԱՏԻՆԱՑՈՒՄԻ ՓՈՐՁԵՐ 1930-ԱԿԱՆ ԹՈՒԱԿԱՆՆԵՐՈՒՆ

ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ ՎԱՐԴԱՆ

1953-ին Պոսթոնի «Հայրենիք» ամսագրին մէջ ԼԵՄ ստորագրութեամբ յօդուած մը կ՚անդրադառնար 1930-ական թուականներու Հայաստանի մտաւորականութեան դէմ բռնաճնշումներուն։ Հեղինակը՝ Բ. Աշխարհամարտի խորհրդահայ ռազմագերիներէն Լեւոն Մկրտչեանը (բուն անունով՝ Լեւոն Քարտաշեան, 1919-1998), Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԿՈՍՏԱՆ ԶԱՐԵԱՆԻ ՆԱՄԱԿՆԵՐԸ ԿԱՐՕ ՓՈԼԱՏԵԱՆԻՆ

ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ ՎԱՐԴԱՆ

Կոստան Զարեան նամակցած է ֆրանսահայ շարք մը գրագէտներու ու գրական դէմքերու հետ, որոնց շարքին՝ Հրաչ Զարդարեան (1898-1986) եւ Հրանդ Բալուեան (1900-1967)։ Անոնց պէտք է աւելցնել Կարօ Փոլատեանի (1910-1986) անունը, որուն հետ փոխյարաբերութիւնը բացայայտուած էր վերջինիս հրապարակումներուն շնորհիւ՝ 1955-ին կատարուած ու 1960ին տպուած հարցազրոյցը Զարեանի հետ եւ 1957-ին տպուած... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԵՂԻՇԷ ՉԱՐԵՆՑԻ ԻՏԱԼԱԿԱՆ ՕՐԵՐՈՒՆ ՇՈՒՐՋ ՀԻՒՍՈՒԱԾ ԱՌԱՍՊԵԼՆԵՐ

ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ ՎԱՐԴԱՆ

Կե­ան­քի վեր­ջին տա­րի­նե­րուն, գրա­կա­նա­գէտ Ալ­մաստ Զա­քա­րե­ա­նը (1923-2013) հրա­տա­րա­կած էր ծո­վա­ծա­ւալ (1900 էջ) Ե­ղի­շէ Չա­րենց. կե­ան­քը, գոր­ծը, ժա­մա­նա­կը աշ­խա­տու­թե­ան ե­րեք հա­տոր (1997, 2003, 2008)։ Ը­ստ մա­հագ­րու­թե­ան մը, «Ա. Զա­քա­րե­անն աշ­խա­տեց այս կո­թո­ղային մե­նագ­րու­թե­ան յաջորդ հա­տոր­նե­րի վրայ, բա­ռիս բուն... Կարդալ աւելին
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ՆԱՄԱԿԱՆԻ
ԿՈՍՏԱՆ ԶԱՐԵԱՆԻ
ԵՒ ԿԱՐԱ-ԴԱՐՎԻՇԻ

ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ ՎԱՐԴԱՆ

Գրիգոր Պըլտեանի Հայկական ֆուտուզիզմ մենագրութիւնը մանրակրկիտ ու խորազնին ներկայացումով մեր գրականութեան պատմութեան լոյսին բերած է մոռացութեան գիրկը նետուած Կարա-Դարվիշի (Յակոբ Գէնջեան, 1870-1932) անունն ու արտադրութիւնը[1]։ Արեւելահայ ապագայապաշտութեան ռահվիրան, ինչպէս... Կարդալ աւելին
Կո­մի­տաս Վար­դա­պե­տ
ԱՐԽԻՒԱՅԻՆ ՆԻՒԹԵՐ

ԱՅՑԵԼՈՒԹԻՒՆ VILLEJUIF` ԿՈՄԻՏԱՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻՆ

ՏԱԳԷՍԵԱՆ ԱՆԴՐԱՆԻԿ

Կո­մի­տաս Վար­դա­պե­տը դար­ձած է խորհր­դա­նի­շը հայ մշա­կոյ­թի ե­ղեռ­նե­ան նա­հա­տա­կու­թե­ան: Ան մնաց կեն­դա­նի մար­տի­րոս մը Հայոց ցե­ղաս­պա­նու­թե­ան ու հի­ւան­դա­գին վկան դար­ձաւ նաեւ ազ­գի մը մշա­կու­թային սպան­դին:­
     Ե­ղեռ­նե­ան գե­հէ­նէն յետս կո­չո­ւած, Կո­մի­տաս Պո­լիս կը հաս­նի 15 Մայիս 1915-ին: Բայց ար­դէն ի­սկ հո­գե­բա­րո­յա­պէս խե­ղո­ւած ու մտո­վի խա­թա­րո­ւած, ան զի­նա­դա­դա­րէն ե­տք, 1919-ի սկիզ­բը Կարդալ աւելին