Սփիւռքահայ թատերագիրներու վտիտ ցանկին մէջ, Օշական թատերագիրը թատերախումբերու եւ բեմադրիչներու ուշադրութիւնը հազիւ թէ հրաւիրած է իր վրայ ցարդ, հակառակ հեղինակին յօրինած շուրջ 15 թատերախաղերուն։ Թէեւ անոնցմէ մէկ քանին արժանացած են ցանցառ բեմադրութիւններու, Օշական թատերագիրը կը շարունակէ մեծաւ մասամբ հայկական բեմերէն բացակայիլ տակաւին։ Ըստ Վահէ Օշականի, այս... Կարդալ աւելին
Հալէպի հի՛ն, նեղլիկ փողոցներով թափառելիս ակամայից դառնում ես հինաւուրց զարմանահրաշ քաղաքի մի մասնիկը: Դարերի ոտնահետքերից մաշուած սալաքարեր…փութկոտ քայլերով այստեղով անցել են վանականներ, աղօթատեղի շտապող հաւատացեալներ, վաճառականներ, վաշխառուներ, գանձագողեր արհեստաւորներ, , պարզ ու շիտակ ուխտաւորներ…
Նեղլիկ փողոցը արահետի է նման, Կարդալ աւելին
Նեղլիկ փողոցը արահետի է նման, Կարդալ աւելին
ՀԵՐՈՍՆԵՐԻ ԹԱԳԱՒՈՐԱԿԱՆ ՆՇԱՆՆԵՐԻՑ` ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՅԱՐԱԲԵՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐԻ ՀԱՍՏԱՏՈՒՄ. «ՍԱՍՆԱՅ ԾՌԵՐ» ԷՓՈՍԻ ԱՌԱՋԻՆ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ ՏԱՐԻՆԵՐԻՆ ԳՐԱՌՈՒԱԾ ՊԱՏՈՒՄՆԵՐԸ
ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄԵԱՆ ՀԱՅԿ
Ներկայացուող յօդուածում կատարւում է «Սասնայ ծռեր» էփոսի` 1919 թուականին գրառուած երկու պատումների համեմատական քննութիւն: Այս պատումները հնարաւորութիւն... Կարդալ աւելին
Երբ 2001 թուականին լոյս տեսաւ Յետգրութիւն ժողովածուն, որն իր բնոյթով ընտրանի էր եւ ամբողջացնում էր Հենրիկ Էդոյեանի բանաստեղծական նկարագիրը, թւում էր՝ նա «փակում» է իր հաշիւները բանաստեղծութեան հետ, յամենայնդէպս՝ սեփական ստեղծաբանական տարածութեան ամփոփում էր դա ենթադրում: Մանաւանդ, իմ կարծիքով, նոյնիսկ գրութենական գոյութեան պարագային... Կարդալ աւելին
Տունէս ելայ ֆրանսերէնի դասին երթալու համար երբ ժանգոտ, ծիրանագոյն հեծիկէս տեսայ որ բակին մէջ պզտիկ Պենիթոն կը տանէիր փոքր, կարմիր կառքովդ։
Մօտեցայ եւ ետեւդ կանգնած ըսի. «Պուէնոս տիաս, Գարմէն»։
Արագ մը դարձար, ժպտեցար ու գրեթէ պոռալով ըսիր. «Կը յուսայի կոր որ շուտով քեզի պիտի տեսնէի»։
Կարդալ աւելին
Մօտեցայ եւ ետեւդ կանգնած ըսի. «Պուէնոս տիաս, Գարմէն»։
Արագ մը դարձար, ժպտեցար ու գրեթէ պոռալով ըսիր. «Կը յուսայի կոր որ շուտով քեզի պիտի տեսնէի»։
Կարդալ աւելին
Երկերու քննական հրատարակութիւններ կատարելու սովորութիւնը, շատ մը այլ բաներու շարքին, գրեթէ ամբողջութեամբ կորսնցուցեր ենք Սփիւռքի մէջ, թէեւ ժամանակին աւելի շատ նման աշխատութիւններ կը կատարուէին եկեղեցական ոլորտին մէջ, առաւելապէս սահմանափակուած՝ մեր մատենագրական երկերուն։ Հին շրջանի կողքին, արդի գրականութեան պարագային նման Կարդալ աւելին
1953-ին Պոսթոնի «Հայրենիք» ամսագրին մէջ ԼԵՄ ստորագրութեամբ յօդուած մը կ՚անդրադառնար 1930-ական թուականներու Հայաստանի մտաւորականութեան դէմ բռնաճնշումներուն։ Հեղինակը՝ Բ. Աշխարհամարտի խորհրդահայ ռազմագերիներէն Լեւոն Մկրտչեանը (բուն անունով՝ Լեւոն Քարտաշեան, 1919-1998), Կարդալ աւելին
Երբեք չէի մտածած, որ կրնայիր բնոյթ ունենալ, մարդկային բնոյթին պէս բան մը, որ հոգի ըսելու տարբերակ մըն է։
Յետոյ եկաւ Օշականը, Վահէն, եւ սկսաւ իր մուկուկատուի խաղը քեզի հետ։ Կը զգայի իր խորունկ հաճոյքը, ամէն օր ու ժամ նոր խաղ ստեղծելով, նոյն խաղին տարբեր օրէնքներ որոշելով, միս-մինակը խաղալով։
Այո, միս-մինակ էր (միս-ը... Կարդալ աւելին
Յետոյ եկաւ Օշականը, Վահէն, եւ սկսաւ իր մուկուկատուի խաղը քեզի հետ։ Կը զգայի իր խորունկ հաճոյքը, ամէն օր ու ժամ նոր խաղ ստեղծելով, նոյն խաղին տարբեր օրէնքներ որոշելով, միս-մինակը խաղալով։
Այո, միս-մինակ էր (միս-ը... Կարդալ աւելին
Զարեհ Որբունին իր ժամանակէն առաջ ապրած գրող մըն է։ 1960-ական եւ 1970-ական թուականներուն, իր գործերուն ամենէն մեծ ալիքը կը զուգադիպէր հայ ընթերցողներու թիւի անկումին, եւ հետեւաբար, ան քիչ կարդացուած կը մնար իր կեանքի ընթացքին։ Ֆրանսայի մէջ (անոր բնակավայրը 1922-էն մինչեւ մահը՝ 1980-ին), մտաւորականներ կը գնահատէին Որբունին... Կարդալ աւելին
... Ուղղաձիգ ասեղներու քաղաք՝
Նիւ Եորք, եկեղեցի պանդոկներու,
լողաւազաններու,
տուրմի խանութներու։
Իր շօշափուկներն
արձակող կղզի,
մթին արգանդ՝
գայլի երախի նման...
շէնքերը մինչեւ վերջը տանիքներուն... Կարդալ աւելին
Նիւ Եորք, եկեղեցի պանդոկներու,
լողաւազաններու,
տուրմի խանութներու։
Իր շօշափուկներն
արձակող կղզի,
մթին արգանդ՝
գայլի երախի նման...
շէնքերը մինչեւ վերջը տանիքներուն... Կարդալ աւելին
ես գրում եմ, որ կանգնեցնեմ այս աշխարհը
կեանքը խցկած երկու տողի մէջ...
***
բանաստեղծութիւնները
մեր շնչառութեան մէջ մխրճուող վիրուսներ են...
***
էյ դու՝
սիրիր ինձ, Կարդալ աւելին
կեանքը խցկած երկու տողի մէջ...
***
բանաստեղծութիւնները
մեր շնչառութեան մէջ մխրճուող վիրուսներ են...
***
էյ դու՝
սիրիր ինձ, Կարդալ աւելին
Կոստան Զարեան նամակցած է ֆրանսահայ շարք մը գրագէտներու ու գրական դէմքերու հետ, որոնց շարքին՝ Հրաչ Զարդարեան (1898-1986) եւ Հրանդ Բալուեան (1900-1967)։ Անոնց պէտք է աւելցնել Կարօ Փոլատեանի (1910-1986) անունը, որուն հետ փոխյարաբերութիւնը բացայայտուած էր վերջինիս հրապարակումներուն շնորհիւ՝ 1955-ին կատարուած ու 1960ին տպուած հարցազրոյցը Զարեանի հետ եւ 1957-ին տպուած... Կարդալ աւելին
Սեւ այրի
ու ես, սէր իմ, յանկարծ քեզնով եմ լցւում, ոնց որ գիշերը ուրուականներով,
չկայ ոչինչ աւելի բացայայտ, քան այս թանձր մութը,
ու ես լուսնի գունատ հանդերձներում ցանցեր եմ նետում՝
Կարդալ աւելին
ու ես, սէր իմ, յանկարծ քեզնով եմ լցւում, ոնց որ գիշերը ուրուականներով,
չկայ ոչինչ աւելի բացայայտ, քան այս թանձր մութը,
ու ես լուսնի գունատ հանդերձներում ցանցեր եմ նետում՝
Կարդալ աւելին
ՆԿԱՐ ԱՌԱՆՑ Ն-Ի
Հիմա յեղակարծ՝ աչքերուս առջեւ
փրփրող գետակ ես
դարձդարձող ջաղացք
կուժի մէջ պարող կաթիլ մը ճառագայթ
Յուշերու թափ-թաց ցողերու վրայ գիշերաբոյր
դող
Կարդալ աւելին
Հիմա յեղակարծ՝ աչքերուս առջեւ
փրփրող գետակ ես
դարձդարձող ջաղացք
կուժի մէջ պարող կաթիլ մը ճառագայթ
Յուշերու թափ-թաց ցողերու վրայ գիշերաբոյր
դող
Կարդալ աւելին
Գրիգոր Պըլտեանի երեք պատումները՝ «Սեմեր», «Հարուածը» եւ «Նշան», լոյս տեսան «Գիշերադարձ»ի առաջին հատորով, 2012-ին։ Այս ինքնակենսագրական երեք պատումներով կը սկսի Գրիգոր Պըլտեանի «Գիշերադարձ» գրական լայն աշխատանքը, որուն արդէն ութը հատորները տպագրուած են։ Պատումներուն վայրը Պէյրութի Հայաշէնի բլուրն է, ուր կ՚ապրին օսմանեան տարբեր գաւառներէ հասած վերապրողներ։ Կարդալ աւելին
«Փայլուն պատկեր
անշարժ
կը կենար մակերեսին վրայ
կը կապուէր բոլոր
մակերեսներուն
խորութեան խաբկանքով≫
...
ՐԱ — Եւ միւս գիրքերը, ամէն անգամ որ պատում... Կարդալ աւելին
անշարժ
կը կենար մակերեսին վրայ
կը կապուէր բոլոր
մակերեսներուն
խորութեան խաբկանքով≫
...
ՐԱ — Եւ միւս գիրքերը, ամէն անգամ որ պատում... Կարդալ աւելին
«Ինչպէ՞ս կարելի է տուն մտնել»։
Այս հարցով է աւարտւում Գրիգոր Պըլտեանի «Հատուածներ հօր» գործի տպագիր հատուածը, որը կարծես թէ անդրադարձող պատասխանն է գործի սկզբում հնչած մէկ այլ հարցի՝
«Ինչպէ՞ս կարելի է մտածել»։
Ուրեմն, ի սկզբանէ, եւ ի վերջոյ նաեւ, գործ ունենք անհնարինութեան հետ։ Նախ մտածելու անհնարինութեան, որ խօսող ես-ի Կարդալ աւելին
Այս հարցով է աւարտւում Գրիգոր Պըլտեանի «Հատուածներ հօր» գործի տպագիր հատուածը, որը կարծես թէ անդրադարձող պատասխանն է գործի սկզբում հնչած մէկ այլ հարցի՝
«Ինչպէ՞ս կարելի է մտածել»։
Ուրեմն, ի սկզբանէ, եւ ի վերջոյ նաեւ, գործ ունենք անհնարինութեան հետ։ Նախ մտածելու անհնարինութեան, որ խօսող ես-ի Կարդալ աւելին