ԽԵՂԴՈՒԱԾ ՁԿՆԵՐ
Երէկ ես քոնն էի
այսօր մաղուող աւազ
ու ծերացող մաշկիդ վրայով թափւում եմ ցած
օրը կէսօր կը լինի
ջուրը ծանր դեղնամազ քամին երգիս ձայնն ինձ կը բերի Կարդալ աւելին
Երէկ ես քոնն էի
այսօր մաղուող աւազ
ու ծերացող մաշկիդ վրայով թափւում եմ ցած
օրը կէսօր կը լինի
ջուրը ծանր դեղնամազ քամին երգիս ձայնն ինձ կը բերի Կարդալ աւելին
* * *
Հողն արթնացաւ
Երկնքի լացից
Գիշերը չքնեց մեզ հետ
Ճանապարհը մենակ մնալու ժամանակն է,
Ժպիտը՝ համբոյրից փախչելու
Պատերազմը՝ կարօտին ենթարկուելու
եւ ցաւի դէմ ծնկելու ժամանակ է Կարդալ աւելին
Հողն արթնացաւ
Երկնքի լացից
Գիշերը չքնեց մեզ հետ
Ճանապարհը մենակ մնալու ժամանակն է,
Ժպիտը՝ համբոյրից փախչելու
Պատերազմը՝ կարօտին ենթարկուելու
եւ ցաւի դէմ ծնկելու ժամանակ է Կարդալ աւելին
ԵՐՐՈՐԴ ԱՍՏՈՒԱԾՈՒԹԻՒՆ
Աստուածները մարդիկ են,
որ ապրում են տարբեր մոլորակներում
եւ մեզ պէս փնտռում են հաւատ
առ մարդ:
Սովորական մարդիկ յիշում են սովորական
աստուածներին,
սովորական մարդիկ` ամէնօրեայ իրենց Կարդալ աւելին
Աստուածները մարդիկ են,
որ ապրում են տարբեր մոլորակներում
եւ մեզ պէս փնտռում են հաւատ
առ մարդ:
Սովորական մարդիկ յիշում են սովորական
աստուածներին,
սովորական մարդիկ` ամէնօրեայ իրենց Կարդալ աւելին
ԱՆՍԱՀՄԱՆԵԼԻ
Մայրն ամենաթանկը տուեց հայրենիքին
եւ շուարած նայեց գորշ, խամրող երկնքին,
յետոյ հպարտ քայլեց
երկրի փողոցներով:
Հայրը վիշտը բռունցք դարձրեց,
մարդկանց ժպտաց,
Աստծոյ առաջ լաց եղաւ, Կարդալ աւելին
Մայրն ամենաթանկը տուեց հայրենիքին
եւ շուարած նայեց գորշ, խամրող երկնքին,
յետոյ հպարտ քայլեց
երկրի փողոցներով:
Հայրը վիշտը բռունցք դարձրեց,
մարդկանց ժպտաց,
Աստծոյ առաջ լաց եղաւ, Կարդալ աւելին
* * *
աշնանային ծառին
վերջին տերեւին նման
կառչած ճիւղին
կ’երերաս աջ ու ձախ
չես ուզեր քակուիլ
մինչեւ վստահ ըլլաս
Կարդալ աւելին
աշնանային ծառին
վերջին տերեւին նման
կառչած ճիւղին
կ’երերաս աջ ու ձախ
չես ուզեր քակուիլ
մինչեւ վստահ ըլլաս
Կարդալ աւելին
Դուն միշտ կենդանի
քերթուածն ես, սէր,
զոր կը շօշափեմ
եւ խոր կը շնչեմ:
Բայց մեծ պատկերդ
ներաշխարհիս մէջ
լուռ կը կտրատուի,
ժամանակին հետ կարծես կ'աղօտի, Կարդալ աւելին
քերթուածն ես, սէր,
զոր կը շօշափեմ
եւ խոր կը շնչեմ:
Բայց մեծ պատկերդ
ներաշխարհիս մէջ
լուռ կը կտրատուի,
ժամանակին հետ կարծես կ'աղօտի, Կարդալ աւելին
ԳԱՐՆԱՆԱՏԵՆՉ
թող ականջներդ լսեն վերջին շաչող մրրիկէն
քու ճանկերովդ խլուած
վերջին խռպոտ մեղեդին
որուն
Կարդալ աւելին
թող ականջներդ լսեն վերջին շաչող մրրիկէն
քու ճանկերովդ խլուած
վերջին խռպոտ մեղեդին
որուն
Կարդալ աւելին
ընկերներուս...
Եթէ հաւատաս, որ վերջին կայարանի
Վերջին պահուան անցումը քու մէջդ է...
Եթէ գրկես հին վաղեմի սէրերդ...
Ու պտըտիս երջանկութեան սենեակներուն մէջ,
Ուր կապոյտ են բոլոր աչքերը, Կարդալ աւելին
Եթէ հաւատաս, որ վերջին կայարանի
Վերջին պահուան անցումը քու մէջդ է...
Եթէ գրկես հին վաղեմի սէրերդ...
Ու պտըտիս երջանկութեան սենեակներուն մէջ,
Ուր կապոյտ են բոլոր աչքերը, Կարդալ աւելին
Յիշատակը լքուած քնար է
հնձուած դաշտի մէջ։
Կեանքը երկար է, յիշողութիւնը՝ աւելի երկար
Քունը երկար է, երազը՝ աւելի երկար։
Երբեմն յիշողութիւնը կը ջնջուի, կը կծկուի կեանքը... Կարդալ աւելին
հնձուած դաշտի մէջ։
Կեանքը երկար է, յիշողութիւնը՝ աւելի երկար
Քունը երկար է, երազը՝ աւելի երկար։
Երբեմն յիշողութիւնը կը ջնջուի, կը կծկուի կեանքը... Կարդալ աւելին
Ա. ՍԵՆԵԱԿՆԵՐ
ոչ չեն ճնշեր պատերը
կը խորտակուին շառաչով
ասդին անդին կը քշուին
հովին հեծած ագռաւներուն
բազկերակի դոփիւնին եւ
քունքերու թոմ-թոմներուն
կշռոյթով
Կարդալ աւելին
ոչ չեն ճնշեր պատերը
կը խորտակուին շառաչով
ասդին անդին կը քշուին
հովին հեծած ագռաւներուն
բազկերակի դոփիւնին եւ
քունքերու թոմ-թոմներուն
կշռոյթով
Կարդալ աւելին
I — հանդիպեցանք կրկին.
Լուսաւոր կղզիներ հանդիպումներն այս
Մեր մութերը կամրջող
Լրիւ մութ չէր, ո՛չ,
Լուսաւոր կղզիներն
Իրենց ցոլքերը կը նետէին հեռուներուն
Մինչեւ ծնունդը մեր Կարդալ աւելին
Լուսաւոր կղզիներ հանդիպումներն այս
Մեր մութերը կամրջող
Լրիւ մութ չէր, ո՛չ,
Լուսաւոր կղզիներն
Իրենց ցոլքերը կը նետէին հեռուներուն
Մինչեւ ծնունդը մեր Կարդալ աւելին
Երկուորեակ, տարբեր բայց զուգածին միասնաբար գրառուած երկու բանաստեղծութիւն ՄԱՀի մասին, գրուած արցախեան պատերազմի 27 սեպտեմբեր - 10 նոյեմբեր 2020 օրերուն, բառերով որ կ՛ընթանան ուղղակի երկու կատարելապէս տարբեր տեղերու ճարտարապետական տեղագրական գիծերուն վրայ. տեղերէն մին իր մահուան քաղաքին մէջ, միւսը Եղնիկներու դիրքերէն մէկն է: Կարդալ աւելին
ԱՆ-ՁԳՈՂԱԿԱՆ
Դուրս եկուր, դուրս
ձգողութեան կաշկանդումէն.
քու թեւաւոր ձին հրեղէն
սիրածիդ հետ պիտի տանի ձեզ երկինքներ,
ուր անկումներ իքարուսեան
արգիլուած են:
Դուրս եկուր, դուրս, Կարդալ աւելին
Դուրս եկուր, դուրս
ձգողութեան կաշկանդումէն.
քու թեւաւոր ձին հրեղէն
սիրածիդ հետ պիտի տանի ձեզ երկինքներ,
ուր անկումներ իքարուսեան
արգիլուած են:
Դուրս եկուր, դուրս, Կարդալ աւելին
Տխրութիւնը փճացաւ ինչպէս տան կարասիները
Յիշատակները
Եւ մնացեալ ամէն հաւատալիքները
Հրդեհուած տուներուն հետ
Արցունքները չորցան
Եւ մահը որ օրհնութիւն էր այն երանելի օրերուն
Բացաւ իր իսկական դէմքը
Սեւ կնգուղին տակ Կարդալ աւելին
Յիշատակները
Եւ մնացեալ ամէն հաւատալիքները
Հրդեհուած տուներուն հետ
Արցունքները չորցան
Եւ մահը որ օրհնութիւն էր այն երանելի օրերուն
Բացաւ իր իսկական դէմքը
Սեւ կնգուղին տակ Կարդալ աւելին
Ահա կրկին
նոյն ոտնձգութեան հետ դէմ յանդիման
երբ մեկնած են
տարիները իրենց
խուժդուժ աճապարանքով
քեզի կ՚ըսեմ
կանգ առ Կարդալ աւելին
նոյն ոտնձգութեան հետ դէմ յանդիման
երբ մեկնած են
տարիները իրենց
խուժդուժ աճապարանքով
քեզի կ՚ըսեմ
կանգ առ Կարդալ աւելին
Ein Zeichen sind wir, deutungslos,
Schmerzlos sind wir und haben fast
Die Sprache in der Fremde verloren.
Wenn nämlich über Menschen
Ein Streit ist an dem Himmel und gewaltig
Die Monde gehn, so redet
Das Meer auch und Ströme müssen
Den Pfad sich suchen. Zweifellos
Ist aber Einer. Der Կարդալ աւելին
Schmerzlos sind wir und haben fast
Die Sprache in der Fremde verloren.
Wenn nämlich über Menschen
Ein Streit ist an dem Himmel und gewaltig
Die Monde gehn, so redet
Das Meer auch und Ströme müssen
Den Pfad sich suchen. Zweifellos
Ist aber Einer. Der Կարդալ աւելին
ՇՂԱՐՇԷՆ ԱՆԴԻՆը ճարտարապետ-լուսանկարչուհի Նուարդ Տալեանի եւ Բագինի խմբագիր-բանաստեղծուհի Սոնիա-Սանան Քիլէճեանի համատեղ աշխատանքի արգասիքն է։
Նուարդ Տալեանի լուսանկարչական պատկերները, որոնք կը ներկայացնեն Համշէնի հրաշալի բնութիւնն ու զայն զով հոսանքներով ծածկող ու ապա կամաց-կամաց անհետացող մշուշի արթած անսահմանութեան զգացողութիւնն ու քօղազերծուող լիճի կախարդանքը, կը զուգաւորուին Կարդալ աւելին
Մի՛ մարէք լոյսերը անկարելիին
* * * Եւ մեր միջեւ սեւ խոռոչ մը
որ ինքզինք կը ձեւէ
Կը տեղաւորուի
Հմայիչ վախազդու եւ անյատակ
Անհող տարածք մշակումի
Պեղելու ինչ կրնայ ըլլալ
Մեզմէ անկախ
Մեր միջեւ Կարդալ աւելին
* * * Եւ մեր միջեւ սեւ խոռոչ մը
որ ինքզինք կը ձեւէ
Կը տեղաւորուի
Հմայիչ վախազդու եւ անյատակ
Անհող տարածք մշակումի
Պեղելու ինչ կրնայ ըլլալ
Մեզմէ անկախ
Մեր միջեւ Կարդալ աւելին
ԱՆՏՐԷ Կլիւքսմանն (André Glucksmann 1937 – 2015) իր Պատերազմի Խօսոյթը (Le Discours de la guerre, Paris, Le Livre de Poche, 1985) գործի ներածականին մէջ կը նկարագրէ Ժան Փօլ Սարթրի (Jean Paul Sartre) հակազդեցութիւնը երբ թերթին մէջ կը կարդայ Հիրոշիմայի վրայ 6 օգոստոս 1945ին արձակուած կորիզային ռումբին Կարդալ աւելին