Հանրակառքը դեռ կը կապէ
քեզ անցեալիդ։ Տարիներուն
որոնք արդէն կը տանէին
պատանեկան երազներու,
երբ աշխարհդ կը տարածուէր
թաղէն անդին։ Կը դիտէիր
այն համարձակ լակոտները...
Կարդալ աւելին
Երկուորեակ, տարբեր բայց զուգածին միասնաբար գրառուած երկու բանաստեղծութիւն ՄԱՀի մասին, գրուած արցախեան պատերազմի 27 սեպտեմբեր - 10 նոյեմբեր 2020 օրերուն, բառերով որ կ՛ընթանան ուղղակի երկու կատարելապէս տարբեր տեղերու ճարտարապետական տեղագրական գիծերուն վրայ. տեղերէն մին իր մահուան քաղաքին մէջ, միւսը Եղնիկներու դիրքերէն մէկն է: Կարդալ աւելին
Մենակեաց ու լուռ սուրբի մը նման
ձեռքերդ ծալած կուրծքիդ խաչաձեւ
եւ ականջներուդ թմբուկին վրայ
թնդանօթներու գոռոցը՝ իբրեւ
ալելուիա նոր՝
կը դիտես հեռուն,
գոյներէն անդին,
ուր հսկայ շէնքեր
հին խաւաքարտէ տուփի մը նման
ապակիի խշոցին հետ Կարդալ աւելին
«կ՚ուզէի՛ տեսնել այս աշխարհի վրայ որեւէ ուժ,
որ բնաջնջէ այս ցեղը,
անկարեւոր մարդոց այս փոքր ցեղախումբը»
որուն պատմութիւնը վերջ պիտի գտնէ իր իսկ ձեռքով,
պատերազմները՝ բարոյականով բաւարարուած,
կառոյցները՝ դառնացած,
գրականութիւնը` աղաւաղուած,
երաժշտութիւնը` օտարացած,
աղօթքները` թատրոն դարձած: Կարդալ աւելին
Մութին մէջէն գտայ բոլոր կորսուած բառերդ ձայներս խեղդուած
ես ուրուայնամուտ պատմութիւնդ էի
գմբէթ որ իր խոշորաբիբ աչքը խրած էր խորութեան հողի
Սիւն՝ ուր երեկոն հանեց պատմուճանքը հիր
երբ Լեռնաշղթան թաթը զուգառաջ
գլուխը դրաւ գիշերուան ուսին Կարդալ աւելին
Ես կ՚ուզէի,
որ դարերու անանցարգել ուղիով՝
վերապրէինք
նախաբնոյթ դրութեան մէջ ժամանակի,
ուր ամէն կեանք ոգեձուլուէր մեզի հետ՝
իր գոյութեան սկզբնական տարերքին
եւ էութեան նախաստեղծ։
ՇՂԱՐՇԷՆ ԱՆԴԻՆը ճարտարապետ-լուսանկարչուհի Նուարդ Տալեանի եւ Բագինի խմբագիր-բանաստեղծուհի Սոնիա-Սանան Քիլէճեանի համատեղ աշխատանքի արգասիքն է։
Նուարդ Տալեանի լուսանկարչական պատկերները, որոնք կը ներկայացնեն Համշէնի հրաշալի բնութիւնն ու զայն զով հոսանքներով ծածկող ու ապա կամաց-կամաց անհետացող մշուշի արթած անսահմանութեան զգացողութիւնն ու քօղազերծուող լիճի կախարդանքը, կը զուգաւորուին Կարդալ աւելին
Ես գալիս եմ քեզ մօտ գլխաբաց,
որ անձրեւներդ շոյեն արցունքներս
եւ ասեն, որ այս տարի
ձմեռ չի լինելու
ու գարունը արդէն ճամբայ է ընկել
դէպի քեզ․․․
Ես գալիս եմ քեզ մօտ ամէն օր
եւ շուրթերիս աղօթքներ եմ բերում,
որ համբոյրի հետ թողնեմ դէմքիդ,
մարմինդ...
Կարդալ աւելին
Ահա շէնքեր կը բացուին
կակաչներու պէս բոսոր՝
հրդեհներ բոցավառ:
Փողոցներուն ուրուականներ կը շրջին,
կը շրջանցեն՝ անցարգելներ,
փշաթելեր գալարուն:
Կանաչ աղջիկը Լորքայի
դեռ կը սպասէ իր ասպետին, Կարդալ աւելին
Ո՞ւր է երկրորդ ծաղիկը մեր տառապանքին,
բերկրանքն այն հոտեւան,
որ պիտի գար վայելչակերպ յայտնութեամբ,
իբրեւ կերպարն ու ոգին՝
երբեմնի մեր ցնորքներուն բնապաշտ.
եւ գոյակցէր խայտաբորբ մեր երգերուն՝
նորաբողբոջ իր շունչով,
ցօղաթուրմ իր արցունքով... Կարդալ աւելին
ԱՆՏՐԷ Կլիւքսմանն (André Glucksmann 1937 – 2015) իր Պատերազմի Խօսոյթը (Le Discours de la guerre, Paris, Le Livre de Poche, 1985) գործի ներածականին մէջ կը նկարագրէ Ժան Փօլ Սարթրի (Jean Paul Sartre) հակազդեցութիւնը երբ թերթին մէջ կը կարդայ Հիրոշիմայի վրայ 6 օգոստոս 1945ին արձակուած կորիզային ռումբին Կարդալ աւելին
Երբ աւարտի ամէն ինչ
եւ սկսիս անիմաստ ու յարատեւ թափառումներուդ
ամայութեան մէջ մահուան ժամանակներուն,
մոռացումը պիտի գայ
եւ սրբէ
համատարած լռութեան հետ նոյնացնէ
յիշողութիւնդ բոլոր՝
դէպքերը նախ,
դէմքերը, վայրերը ապա, Կարդալ աւելին
Մեծ քաղաքին պզտի՜կ աղջիկը
Ան ոտքեր չունի
Ուրիշներուն պէս թևեր չունի ան
Ան կը քնանայ ծերացած քրտնած կամուրջներու տակ
Մեծ քաղաքներու պզտիկ աղջիկը
Երկու ծակ ունի ժիր աչքերու տեղ
Որ սենեակները անլոյս կը տեսնէ
Եւ բոլոր դռներն անկուղպ եւ փտուկ
Կարդալ աւելին